Hatay kültür tarihinde 1921-1939 Dönemi ve bu dönemin en önemli eğitim kurumu Antakya Lisesi

Abstract

Tarih bir toplumun belleğidir. Bu bellekte o toplumun yaşadığı olaylar, kültürel gelişim süreci, yarattığı kurumlar ve değerler önemli bir yer teşkil eder. Kültürel gelişimin unsurlarından biri de eğitimdir. Eğitim kurumlarında verilen örgün eğitim, öğrencilere devletin ve milletin kültürünü ve ideolojisini aşılar. Liseler bu kültürleme sürecinde en önemli basamağı oluşturur. 20. yüzyılda bu görevi çağdaş anlayışla kurulan liseler üstlenmiştir. Bu kurumlardan biri de 19. yüzyıl sonlarında rüştiye olarak kurulup 1913'te idadi (lise), 1921 'de sultani haline gelen Antakya Lisesi'dir ve bu lise bu konuda önemli bir örnektir. 1. Dünya Savaşı'ndan sonra Türklerin yaşadığı ve Misak-ı Millî sınırlan içinde yer alan Antakya, İskenderun ve havalisi 1918 yılında Fransa tarafından işgal edilmiş, daha sonra bölgeye `İskenderun Sancağı` adı verilmişti. Sancak, 1921 yılında Fransa ile Türkiye arasında imzalanan Ankara İtilafnamesi ile Türkiye sınırları dışında kaldı. Ancak bu anlaşmanın 7. maddesi buradaki Türklere kültürel yönden bazı haklar verdiğinden, Türkler işgal yıllarında lisede Türkçe eğitim yaptılar ve bu sayede kültürlerini, kültürel özelliklerini korudular; tarihi mirasları sayesinde de memleketlerinin efendileri gibi yaşadılar. Türkiye ve Atatürk özlemi ile dolu olan halk ve gençlik, işgalden kurtarmak ve Anavatana kavuşmak için gereken her çabayı harcadı. 1936 yılındaki bağımsızlık çalışmaları sırasında öğrenciler gösteriler, yürüyüşler yaptılar. Bu nedenle çoğu öğrenci okuldan ayrılmak zorunda kaldı. 1938 yılında HatayVI Devleti kurulduğunda Antakya Lisesi'nden yetişmiş pek çok kişi, Devlet teşkilatında görev aldı. 23 Haziran 1939 Türk-Fransız andlaşmasının ardından 29 Haziran 1939'da Hatay Millet Meclisi'nin Türkiye'ye katılma karan alarak kendi kendini fesetmesi üzerine 23 Temmuz 1939 tarihinde Hatay Türkiye'ye katıldı. Bu tez, Hatay'ın işgal yıllarında ve kurtuluş sürecinde önemli bir yeri olan Antakya Lisesi 'nin tarihçesini işgal yıllarındaki ve Hatay Devleti dönemindeki (1921-1939) durumu ve gelişim serüvenini incelemek üzere hazırlanmıştır. Anahtar Kelimeler: Eğitim, Antakya Lisesi, İskenderun Sancağı, Hatay.

History is the mind of a nation. Cultural evaluation of the people, cultural values which gained by the people during ages, institutions which formed by the people and historical events take a great part in this common mind. One of the main parts in cultural evaluation in history is education. School education helps the people to form a nation and teach the students the national ideology and culture of the state, educate and acculturate them by this process. High Schools are very important institutions in acculturation. This important duty was taken on by lyceums(high schools) which formed by contemporary principles in 20 th century. One of these lyceums was Antakya Lyceum which founded in 1913 as `İdadi`, then changed in 1921 as `Sultani`. This school is a very important sample among other lyceums. Antakya, İskenderun and environs, the famous Turkhish countries was taken under military occupation by France army corps in 1918 and then named `Sandjak Alexandrette`. In 1921 a treaty named `Ankara Accord` was signed between Turkey and France and this accord left the Sandjak out of Turkey, under France occupation. But the 7'th article of the accord was inluded some cultural privileges for Turk inhabitantsVIII of Sandjak. By the help of these privileges, Turks continued education affairs in Turkish schools and this helped them to protect their cultural and national personality; they lived as the real masters of the land though they were under France occupation. The people and the Turkhish youth were longing for Atatürk and Turkey very much, so that they desired to conjunct with Turkey and tried for this very much. Students made demonstrations and protest marches for freedom and liberation in 1936. Many of them obliged to leave school for these acts. In 1938, Hatay State was founded and many persons which was students in Antakya Lyceum in last years became officers and directors in this state. On 23 rd June, Turkey and France agreed that Hatay must be a part of Turkey. Than, on 29 th of Hatay state decided to be a part of Turkey, that become the finishing session of the assembly and on 23 rd of July 1939, Hatay State annexed to Turkey and became a province of Turkey. This thesis studys will help understand the original history and the the adventure of Antakya Lyceum between 1921 and 1939. Key words : Education, Antakya Lyceum, Sandjak Alexandrette-Hatay