Sarbanes-oxley yasasının yolsuzluk vakalarının ortaya çıkarılmasındaki rolü: Yasa öncesi ve sonrasında yaşanan şirket yolsuzluk vakaları üzerine mukayeseli bir inceleme

Abstract

2002 yılında A.B.D. kongresince kabul edilen Sarbanes-Oxley Yasası (Sarbanes-Oxley Act-SOX) muhasebe mesleğini doğrudan etkileyen maddeler içermektedir. Yasa, yanıltıcı finansal bilgi veren şirket yetkililerine verilecek cezaları da artırmıştır. Üst düzey yöneticiler ve cezalar ile ilgili maddeler, kullanıcıların kararlarını etkileyecek ölçüde önemli yanıltıcı finansal tablo düzenlenmesini önlemek için tasarlanmıştır.Bu çalışmada SOX öncesi ve sonrası dönemde meydana gelen bazı şirket yolsuzluk vakaları denetçinin kusurlu işlemi tespit etme ve raporlama sürecine ilişkin dört aşamalı bir model çerçevesinde incelenmektedir: 1) Kusurlu işlem(ler)in fark edilmesi 2) Kusurlu işlemlerin kasıtlı olma ihtimalinin `kastın amacı ve sorumlusu' ile birlikte tespit edilmesi 3) Kusurun yönetim tarafından düzeltilmesinin istenmesi 4) Müşteri şirketin düzeltme yapması ve yapmaması halinde, kusurun önemliliğini de dikkate alarak nasıl bir rapor hazırlanacağının tespit edilmesi.Çalışmanın amacı SOX'un bağımsız denetim sürecindeki sorunların göstergelerine ne ölçüde çözüm getirebildiğinin tespit edilmesidir. Bunun için, söz konusu modelin yukarıda söz edilen vakalara uygulanması suretiyle yolsuzluğun tespiti ve raporlanması sürecinde denetçinin hatalı davrandığı aşamanın tespit edilmesine çalışılmaktadır.Elde edilen bulgular denetçilerin genellikle, SOX öncesinde olduğu gibi, modelin ilk aşamasında başarısız olduklarını göstermektedir. Bulgular ayrıca SOXöncesinde 25 farklı yolsuzluk vakası tespit edilirken, SOX sonrasında 23 adet yolsuzluk vakası türüne rastlandığını göstermektedir. Bu bulgu, SOX'un yolsuzlukların ortaya çıkarılmasında ve türlerinin azaltılmasında etkin olmadığı anlamına gelmektedir.Böylece bu çalışmada, SOX'un maddelerinin denetçilerin sorunlu işlemleri fark etmek için ihtiyaç duyacakları entelektüel kabiliyeti ve titizliği artırıcı nitelikte olmadığı sonucuna varılmıştır. Ayrıca SOX, denetim mesleğindeki sorunların altında yatan kamu görevi bilinci eksikliğini giderici özellikte de değildir. SOX sonrasında yaşanan şirket yolsuzluk vakalarından görüldüğü üzere, SOX'un benzer yolsuzluk eylemlerini tamamıyla önlemesi mümkün görünmemektedir.ANAHTAR KELİMELERSarbanes ve Oxley Yasası, muhasebe yolsuzlukları, bağımsız denetim süreci

The Sarbanes-Oxley Act (SOX) passed by the US Congress in 2002 contains a number of provisions directly affecting the structure and governance of the public accounting profession. The provisions of the act increase fines and penalties for corporate officers found to have knowingly presented misleading financial information. The CEO and penalty provisions are designed to prevent materially misleading financial statements from being prepared.In this study, some fraudulent cases occurred in the pre- and post- SOX periods are investigated in terms of a model of the auditor?s deficiency detection and reporting process consisting of four main steps: (1) awareness of the transaction including deficiency (2) recognition of deficiency transaction and its probability of being knowingly (3) demanding management to correct the deficiency 4) to give or to modify the audit opinion to disclose the nature of deficiency.The focus of the study is to reveal if the SOX may treat the symptoms of the problems in independent audit process. To do this, the failure points regarding auditor in the deficiency detection and reporting process is tried to define by applying the said model to the above mentioned cases.The findings indicate that auditors generally fail in the first step of the Model as happened in the pre-SOX period. The findings of the study also indicate that while 25 types of fraud were encountered in the pre-SOX period, 23 types of fraud have still been continuing to be encountered in the post-SOX period. This means that the SOX has no role in being detected and reducing the types of fraud herein.Thus we conclude that these provisions are unlikely to enhance the intellectual ability and diligence of auditors to recognize problems. Also, SOX does not seem likely to treat the underlying disease of a lack of a sense of public duty in the audit profession?s culture. As has seen from the corporate fraudulent cases occurred in the post-SOX period, the SOX is unlikely to be completely effective in dealing with similar frauds.KEY WORDSSarbanes and Oxley Act, fraud in accounting, auditing process