Antiokheia ad Orontes suyolları

Abstract

Antiokheia ad Orontes Anadolu'nun güneyinde yer alan bereketli Amik ovasının güney ucunda Silpius (Habib-i Neccar) Dağı ile Staurin (Haç) Dağı'nın eteklerinde kurulmuş bir antik kenttir. Kent ilk olarak M.Ö. 300 yılında Büyük İskender'in generallerinden Seleukos I. Nikator tarafından kurulmuş ve daha sonra stratejik konumu sayesinde İskender sonrasında kurulan Seleukos Krallığı'nın başkenti olmuştur. M.Ö. 64 yılında Antiokheia'nın Roma hakimiyetine girmesi, kentin gelişiminde önemli rol oynamış ve kent Roma İmparatorluk döneminde Roma, Konstantinopolis (İstanbul) ve Alexandria (İskenderiye) kentleri ile beraber imparatorluğun en büyük kentlerinden biri ve doğudaki yönetim merkezi haline gelmiştir.2004 yılında Mustafa Kemal Üniversitesi Arkeoloji Bölümü tarafından başlatılan Hatay İli Antakya ve Samandağ Arkeolojik Yüzey Araştırması projesi ile kentten günümüze ulaşan kalıntıların tespiti, belgelenmesi ve değerlendirilmesi çalışmalarında bu kalıntıların korunması ve kente dair sorulara ışık tutulması amaçlanmıştır. Bu çalışmalar içinde tespit edilen önemli bir buluntu grubu bu tez çalışmasına da konu olan antik kentin suyollarına ait kalıntılardır.Bir kent için suyun hayati rolü ve bu bağlamda su sistemlerinin kent dokusunu üzerindeki belirleyici etkisi açıktır. Antiokheia'nın antik kaynaklara göre M.S. II. yy.da 200.000'lere ulaşan nüfusu ile su ihtiyacı Roma kentininki ile karşılaştırılabilir ki bu ihtiyaç gelişmiş bir suyolları sistemini zorunlu kılar.Antiokheia'da Hellenistik dönemden itibaren su temini ile ilgili başta kuyu ve sarnıçlar olmak üzere çeşitli düzenlemeler bulunmaktadır. Bununla beraber kentin suyollarının gelişimi asıl olarak kentin Roma hakimiyetine girmesiyle hız kazanmıştır. Antiokheia'nın su ihtiyacının Harbiye hatları, Dursunlu hattı ve Kuruyer hattından oluşan 4 suyolu ile karşılandığı görülmektedir. Örgü kanallar, oygu kanallar, su toplama tünelleri, su köprüleri ve pişmiş toprak borular gibi çeşitli yapı tiplerinden oluşan suyolları özellikle M.S. I. ve II. yy.larda büyük gelişim göstermiş ve uzun bir dönem boyunca aktif olarak kullanılmışlardır. Tüm bu gelişmiş suyolları ağına karşın kentin su temininde tek bir kaynağa yada yapı tipine bağlı kalınmadığı, Roma İmparatorluk döneminde bile kuyu ve sarnıçların da kullanılmaya devam ettiği görülebilir. Sonuç olarak farklı yapı tiplerinin ve tekniklerin bir arada kullanıldığı Antiokheia'nın kentle beraber gelişen, çeşitlenen ve anıtsal yapılarla bezenen su sistemi, hem mimarlık hem de su mühendisliği tarihi açısından önemli bir kaynak niteliğindedir.

Antiocheia ad Orontes is an ancient city which is in south edge of Amuk plain, on the Silpius Mountain and Staurin Mountain skirts, which are located in south of Anatolia. In the beginning, city founded by Seleucos I. Nicator who was a general of Great Alexander. Since its strategically position, the city became the capitol of Seleucos Kingdom. In 64 B.C. Romans occupied the city and in Roman Age Antiocheia became one of the biggest city of empire with Rome, Constantinopolis (Istanbul), Alexandria (Iskenderiye) and also centre of Roman power in the east.In 2004, Mustafa Kemal University Archaeology Department started the Hatay Province Antakya and Samandağ Archaeological Survey Project which intends to find, document and assess the ancient city remains. One of the important group of remains are aqueducts which is a subject of this thesis, in the project.Water has a vital role in sustaining life in a city and in this context, it is obvious that water systems have a determining affect on urban fabric. According to the ancient records, with its population of 200.00 Antiocheia could be compared with Rome in the means of water demand and that requires to establish developed water networks.There were some different arrangements concerning wells and cisterns about acquiring water in Antiocheia during the Hellenistic era. Nevertheless, development of waterways of the city mainly increased after Roman rulership. The water supply of Antiocheia had been provided by 4 different aqueduct lines which were called Harbiye, Dursunlu and Kuruyer. These aqueducts of Antiocheia which were composed of masonry and carved channels, tunnels, bridges and terracotta pipes mainly developed in I. and II. centuries B.C. and used actively for years. In spite of all these developed water ways network, dwellers hadn?t contented with an only source or constructing type while acquiring water and it could be seen that during the Roman Empire period water-wells and cisterns had been used. In conclusion, developing through time, diversified and ornamented with monuments, the water sytem of Antakya in which different sorts of constructing and techniques had been used, is considered to be a great source in the means of architecture and water engineering.