Hoybun Cemiyeti ve Türkiye`ye karşı faaliyetleri

Abstract

1925'te, Şeyh Sait ayaklanmasının bastırılmasından sonra isyana katılan bazı Kürt ileri gelenleri Irak, İran ve Suriye'ye firar etmişlerdir. Bu ayrılıkçı Kürtler; Şeyh Sait ayaklanmasının bastırılmasından iki yıl sonra bölgede mandater devlet olarak bulunan İngiltere ve Fransa'nın yardımlarıyla yeniden teşkilatlanma faaliyetlerine başlamışlardır. Fakat bunlar bağımsızlık için çabalayan bir örgüt kurmaktan uzaktılar zaten aralarında bu yönde bir birlik de söz konusu değildi. Bunların Türkiye karşıtı faaliyetleri, bölgede mandater devlet olarak bulunan İngiltere ve Fransa tarafından, çıkarlarına hizmet ettiği için desteklenmiştir. İngiltere, Kürtlerin tek başlarına bir iş göremeyeceğini anlayınca, bu ayrılıkçı Kürtlerin Ermeni Taşnak Örgütü ile işbirliği yapmalarına zemin hazırlamışlardır.İngilizlerin Ermeni - Kürt işbirliğini başlatmış olmasına rağmen bir süre sonra bu işbirliğinde Fransızlar etkili olmaya başlamıştır. Nitekim Hoybun Cemiyeti 5 Ekim 1927 tarihinde Fransa'nın mandaterliği altında bulunan Lübnan'ın Bihamdun kasabasında geniş çaplı bir kongre yaparak kurulmuştur.Çalışmamızın birinci bölümü, çalışmanın konusu, önemi, amacı ve yönteminden oluşmaktadır.Çalışmamızın ikinci bölümünde, dönemin siyasi olayları ele alınarak, cemiyetin kurulma aşaması değerlendirilmiş, daha sonra cemiyetin kuruluşu ve amacı, Taşnak ile Hoybun arasında imzalanan antlaşma metni ve cemiyetin teşkilat yapısı geniş bir şekilde ele alınmıştır.Üçüncü bölümde, Hoybun Cemiyeti'nin emperyalist güçlerle ilişkisi ve işbirliği açıklanmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda bu güçlerin Türkiye üzerindeki emelleri ve bu emelleri doğrultusunda Hoybun Cemiyetini nasıl kullandıkları konusu ele alınmıştır.Dördüncü bölümde ise; Hoybun Cemiyeti'nin faaliyetleri başlığı altında, yaptığı kongreler, Ağrı ve Dersim isyanlarındaki rolü ele alınmış, bu isyanlar hakkında yabancı basında çıkan haberler değerlendirilmiştir.Beşinci bölümde, önceki bölümlerde yapılan açıklamalara, ekler kısmındaki belgelere dayanarak genel bir tespitle, günümüz olaylarına açıklık getirilmeye çalışılmıştır.ANAHTAR SÖZCÜKLERHoybun Cemiyeti, Kürt, Ermeni, İsyan

In 1925, after the revolt of Sheikh Sait was suppressed, some leaders of Kurds taking part in the rebellion escaped to Iraq, Iran and Syria. These seperatist Kurds restarted reorganization activities with the help of England and France which had mandatory power over the region. However, these people were far from the idea of establishing an organization struggling for independency. Let alone there was no concensus about this idea among them. Their distruptive activities across Turkey were supported by England and France for the sake of their benefit. When the English goverment conceived that the Kurds were not successful when they were alone, they laid the groundwork for the collaboration of Kurds with Armenian Tasnak Organization.Although England started the collaboration of Kurds-Armenians, after a while France took control of these groups. In fact, in 5 October 1927, Hoybun association was founded followine a large-scale congress held in Bihamdun a town in Lebanon which was a mandated territory of France.The first chapter of this study is comprised of the subject, importance, the aim and the method of this study.The second chapter, taking the political events of the period in hand, evaluates the foundation stage of the community, the foundation of association and the aims of it. The text of agreement signed between Tasnak- Hoybun and the structure of organization are described in detail.In the third section, the relation and the cooperation of Hoybun Community with imperialistic forces are explained. In this context, the aims of these forces upon Turkey and how they founded Hoybun Community fort his purpose are emphasized.In the fourth section, under the title of Hoybun Community activities, the congress which was organized by them, their roles in Agrı and Dersim rebellions are exemplified in addition to the news which was published in foreign press.In the fifth section, overall evaluation is made based on the explanations in former sections and documents in the appendix and the events in the present day are explained.KEY WORDSHoybun Community, Kurd, Armenian, Rebellion