Erzin (Epiphaneia) Roma Dönemi hamam mozaikleri

Abstract

Epiphaneia Antik Kenti Hatay İli, Erzin İlçesi sınırları içerisinde, Gözeneler mevkiinde yer almaktadır. Kent Akdeniz ile Toros Dağları arasında yer alan ovada kurulmuştur.Epiphaneia Antik Kentinde 2006 yılında ortaya çıkarılan mozaik panonun tahrip olmasını önlemek ve antik kenti daha iyi anlayabilmek için Hatay Arkeoloji Müzesi Müdürlüğü tarafından kurtarma kazısı başlatılmıştır. Mozaik kurtarma kazısı 2006, 2008, 2010 ve 2011 yılları içinde yapılmış, kurtarma kazısı süreç içerisinde, Roma dönemi hamam kazısına dönüşmüştür. Tez konusunu oluşturan Epiphaneia hamam mozaikleri bu çalışma ile açığa çıkarılmıştır.Hatay bölgesinde 1930'lu yıllarda başlayan ve günümüze kadar yapılan kazılarda ortaya çıkan mozaik panolar M.S. II. yy ile M.S. VI. yy sonlarına kadar kronolojik olarak birbirini takip etmektedir. Epiphaneia'da ortaya çıkan Artemis mozaiği bu kronolojik sıra içerisinde değerlendirilmiştir.M.Ö. II. yy'dan önce ismi Oiniandos olan ve M.Ö. II. yy'dan sonra adı Epiphaneia olarak değiştirilen kentte, hamam, tiyatro, sütunlu yol sur kalıntıları Roma dönemi kentsel dokusuna aittir. Roma yolu kuzey-güney doğrultusunda uzanmakta olup, kayalık bir alana yapılan tiyatro ve sur kalıntıları yolun doğusundadır. Hamam ise kentin güneyindedir. Hamam kuzey-güney doğrultusunda yerleştirilmiş ve 18 mekandan oluşmaktadır. Hamamda pişmiş toprak plaka, opus sectile ve mozaik taban olmak üzere üç farklı döşeme türü bulunmaktadır. Mozaik döşeme hamamın frigidariumunda ve frigidariumun doğusundaki mekanda bulunmaktadır. Hamamda ortaya çıkarılan mozaik arkeolojik konteks içinde daha önce Epiphaneia da arkeolojik kazılar yapılmadığı için günümüze kadar tespit edilen tek mozaik panodur. Mozaik taban dört panodan oluşmaktadır. Birinci pano avcı Artemis, avcı, sürücü, mücadele içindeki hayvanlar, bitkiler ve bordürlerden; ikinci pano, hayvan, bitki ve eşyadan; üçüncü pano papağanlar ve geometrik bordürden oluşurken, dördüncü pano tamamen geometrik süslemelerden oluşmaktadır. Epiphaneia mozaiklerindeki figürlerin anatomilerinin işlenişi, kullanılan geometrik bordürler, perspektif anlayışı, ayrıca tanrıça Artemis'in mozaik panosunun işlenmiş olması, taş ve cam tesseraların kullanılması, genel olarak Hatay mozaikleri ile bir bütünlük içerisinde olduğunu göstermektedir.Tezin konusunu oluşturan Epiphaneia hamam mozaikleri, Antakya'da, Constantin Villası, Yakto, Dumbarton Oaks Avı, Honolulu Avı, Worcester Avı, Ktisis, Kurdeleli Papağanlar Mozaikleri, Tunus' ta Avcı Artemis, Avcı Artemis ve Hayvanlar, Isgantus Evi, Diyonisos ve Hayvanlar, Crane Adak Sahnesi, Büyük Av Sahnesi mozaikleri, Piazza Armerina'da Küçük Avcılar Mozaiği, Suriye' de Sarrin, Hüarte Villası Mozaikleri, Apamea Av Sahnesi mozaikleri ile karşılaştırılmıştır. Mozaikler kompozisyon düzenlemeleri, boyutları, figürler, motiflerle benzerlikleri ve farklılıkları karşılaştırılarak incelenmiştir.Mozaik pano, teknik ve ikonografik açıdan, Hatay bölgesi, Suriye ve Kuzey Afrika'da yapılan benzer mozaiklerle karşılaştırıldığında iki kıta arasındaki farklılıklar görebilmektedir. Avcı ve Vahşi Hayvanlar Hakimesi sıfatı ile Tanrıça Artemis, farklılıklara rağmen konu bütünlüğü açısından ortak nokta her zaman korunmuştur. Bu kapsam içerisinde Epiphaneia Antik Kenti, Roma Dönemi hamamı mozaiği M. S. IV. yüzyıl ile V. yüzyıl arasına tarihlendirilmektedir. Kentin bölgeler arasında geçiş noktasında bulunması sebebiyle, ortaya çıkarılan mozaik pano, bölgeler arasındaki etkileşimi göstermesi açısından önemli bir veridir.

The ancient city, Epiphaneia is in the Province of Hatay, within the borders of Erzin, Gözeneler area. The city was established in the plains placed in between Mediterranean Sea and Taurus mountains.In the ancient site of Epiphaneia, in order to protect the mosaic panel and have a better understanding of the ancient site, a salvage excavation was started by Hatay Archaeology Museum. The primary aim of the excavations was to rescue the mosaics and in the 2006, 2008, 2010 and 2011 seasons mosaic conservation was done. Subsequently, this salvage excavation was transformed into a Roman Bath excavation. The Epiphaneia bath mosaics, which define the subject of this thesis, were exposed in this excavation.The mosaic panels which were exposed by the excavations that were held in the Hatay region since 1930s follow a chronological order starting from the 2nd century AD to the 5th century AD. The Artemis mosaic found in Epiphaneia was interpreted within this chronological order. These mosaic panels were found in the frigidarium (the cold room) and in the rooms placed on the eastern side of this frigidarium of the Roman Bath.The city, named as Oiniandos before the 2nd century BC and afterwards as Epiphaneia, has the remains of a bath, theater, colonnaded street and fortification that define the Roman period in the settlement. Following a north-south orientation, the Roman road stands on the eastern side of the theater and the fortification system. The bath, on the other hand, is on the south side. The bath having a north-south orientation consists of eighteen rooms. There are three different types of floor pavements in the bath: terracotta beaten earth floor, opus sectila and mosaics. The latter is found in the frigidarium and in the area east of it. Since there have been no excavations conducted in Epiphaneia, the mosaic pavement of the bath is the only example. The mosaic includes four scenes. The first scene represents Artemis the hunter, a hunter, a rider, fighting animals, plants and frames; the second one is a combination of animals, plants and furniture; the third one consists of parrots and geometric borders; and the last one only show geometric ornamentation. The use of stone and glass tesserae, the depiction of Artemis the hunter, the application of perspective in geometric frames and the overall anatomy of the figures show similar patterns with Antakya mosaic styles.In this thesis, the Epiphaneia Bath Mosaic is compared to the Constantine Villa Mosaics in Antakya, Yakto, the Hunter of Dumbarton Oaks, the Hunter of Honolulu, the Hunter of Worcester, Kitsis, Beribboned Parrots mosaics, Artemis the Hunter of Tunisia, Hunter Artemis and Animals, House of Isgantus, Dionisos and Animals, Crane Offering Scene, Great Hunting scene mosaics, little hunters in Piazza Armerina and the great hunt scene of Carthage, Syria and Sarrin Hüarte Village Mosaics, Apamea Hunting Scene mosaics. The comparisons are based on similarities and differences of the composition, size, figures and motives.In terms of technique and iconography, Hatay, Syria and North African mosaics show differences. However, the attributes of the goddess Artemis, which are the hunter and Potnia Theron, are the common features in terms of the composition. In this regard, the Epiphaneia bath mosaic is dated between the 4th and 5th centuries AD. Due to the city?s location at the intersection of regions, the mosaic panel is important evidence for showing interregional interactions.