Türkiye`de sanayi, hizmet ve tarım sektörlerinde özelleştirme uygulamalarının etkileri: Kardemir, Türk Telekom ve EBK örnekleri

Abstract

İnsanoğlu ekonomiyle uğraşmaya başladıktan sonra devletin ekonomideki yeri ve rolü hakkında da sürekli farklı görüşler ortaya atılmıştır. Bu görüşlerden liberal ekonomi genel olarak devletin ekonomiye müdahale etmeyerek, özel teşebbüsü ve bireysel özgürlükleri ön planda tutarak sadece adalet, iç ve dış güvenlik gibi konularla ilgilenmesi gerektiğini savunmaktayken, sosyalist ekonomi özel mülkiyete karşı olup devletin ekonomiye aktif bir biçimde müdahale ettiği planlı bir ekonomi düşüncesinden yana olmaktadır. Karma ekonomilerde ise devlet gerekli gördüğü anlarda aktif para ve maliye politikalarıyla ekonomiye müdahale etmektedir.1929 yılında yaşanan Büyük Bunalım' a kadar dünya ekonomisinde liberal iktisat düşüncesi hakimken bu tarihten sonra devletin ekonomide aktif olarak yer aldığı talep yanlı bir ekonomi sistemi geçerli olmuştur. Ancak bu sistemin de 1973 yılında yaşanan petrol kriziyle beraber geçerliliğini yitirmiş olmasıyla tekrar liberal iktisat politikalarına dönüş olmuştur. 1980 yılından itibaren ise liberalleşmenin bir gereği olarak dünyada özelleştirme uygulamalarına gidilmeye başlanmıştır. Berlin Duvarı'nın yıkılması ve Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla son bulan Soğuk Savaş Dönemi'nin ardından Doğu Bloku Ülkeleri batı ekonomilerine entegre olmak ve ülkelerinde serbest piyasa ekonomisine geçmek için özelleştirme uygulamalarına gitmeye başlamaları özelleştirmenin 1990 lı yıllarda yaygınlaşmasını sağlamıştır. Türkiye'de de dünyadaki gelişmelere paralel olarak özelleştirmeler meydana gelmiştir. 24 Ocak 1980 kararlarıyla birlikte Türkiye'de de liberal iktisat uygulamaları yaygınlaşırken 1984 yılından itibaren çıkarılan kanunlarla birlikte pek çok kuruluş özelleştirilmiştir. Bu çalışmada, Kardemir, Türk Telekom, Et ve Balık Kurumu'nun özelleştirilmesinin Sanayi, Hizmet ve Tarım Sektörlerine etkileri araştırılmıştır. Sanayi sektöründen Kardemir için 1976-2013 arası dönem, hizmet sektöründen Türk Telekom için 1996-2013 arası dönem ve tarım sektöründen Et ve Balık Kurumu (EBK) için de 1970-2013 arası dönemler yıllık olarak analiz edilmiştir. Kardemir, Türk Telekom ve Et ve Balık Kurumu'nun özeleştirme öncesine ait öz sermaye karlılığı ve aktif karlılığı ile özelleştirme sonrasına ait öz sermaye karlılığı ile aktif karlılığı istatistiksel olarak karşılaştırılmıştır. Sonuçlara göre özelleştirmenin Kardemir, Türk Telekom ve Et ve Balık Kurumu'nun öz sermaye karlılığı ve aktif karlılığı üzerinde olumlu bir etkisine rastlanılamamıştır.Anahtar Kelimeler: Özelleştirme, Sanayi, Tarım, Hizmetler

Since the human-begins started dealing with economics, variety of propositions have been continuesly put forward regarding the role that States have played in economics while among these, liberal economics supports States must be involved in such issues as justices, interior and exterior security highlighting private enterprise and indivudual liberties without any intervention in economics. Socialist economics supports a designed economy where States take on active role in economics and its against private enterprise. In mixed economies, States, if necesarry, interfere with economics with their active monotary and fiscal policies.Until the great Depression in 1929, the idea of liberal economics way common, but an economics system based on demand way prevalent which cold for status to live an active parts in economics. Liberal economy policies were returned with the petrol crisis in 1973 since the system lost its prevalence, from 1980 on, privatization took place in the World as a consequence of liberalizition. Following the Cold War Period which ended in the collapse of Berlin Wall and dissolve of Soviet Union, Eastern European Countries made privatization common in 1990's to be integrated with western economies and start free market economies in their countries.Privatization took place in Turkey in parallel with the developments in the World. While liberal economies were getting common in Turkey with and agreement on 24 January 1980, many instutions were privatizet with the laws in 1984. In this paper, the effects of the privatization of Kardemir, Turk Telekom, Et ve Balık Kurumu on service and agriculture sectors are observed. The years between 1976 and 2013 for Kardemir from the industry sector, the years between 1996-2013 for Turk Telekom from the service sector and the years between 1970 and 2013 for Et ve Balık Kurumu from the agriculture sectors are analysed. Equity capital profitabilty and acvtive profitabilty of pre-privatization and post-period for Kardemir, Turk Telekom and Et Balık Kurumu are compared statistically. No positive effects are founds on equity capital profitability and active profitability of Kardemir, Turk Telekom and Et Balık Kurumu. Key Words: Privatization, Industry, Agriculture, Services