Türkiye`de su kaynakları kullanımına ilişkin idari ve toplumsal sorunlar ve çözüm önerileri: Fırat nehri örneği

Abstract

Su, dünyadaki tüm canlılar için ikamesi olmayan hayati öneme sahip doğal bir kaynaktır. Su, bu yönüyle diğer doğal kaynaklardan ayrılmakta ve ayrı bir önem arz etmektedir. Canlılar için bu denli önemli olan su, evrenin var olmasından bu yana sayısız medeniyetin ortaya çıkmasında ve gelişmesinde önemli rol oynamıştır. Tarihsel süreç içerisinde suyun kullanım alanı ve miktarı sosyal, ekonomik, siyasi ve kültürel gelişmelere bağlı olarak değişmiş ve suya olan ihtiyaç her geçen gün daha da artmıştır.Bir yandan suyun değeri ve su ihtiyacı sürekli artarken, diğer yandan hızlı nüfus artışı, küresel ısınma, su kaynaklarının giderek azalması, tatlı su kaynaklarının ikame maliyetinin yüksek olması, bilinçsiz tarımsal sulama, çarpık kentleşmenin yol açtığı su israfı, sanayi artıklarıyla suların kirlenmesi gibi suya ilişkin birçok sorun da ortaya çıkmıştır. Bu gelişmeler su yönetimini siyasal ve ekonomik bakımlardan ulusal ve uluslararası boyutlarıyla akademik bir tartışma konusu haline getirmiştir. Hızla gelişen küreselleşmeyle birlikte su, artık sadece canlı hayatının devamında rol oynayan bir kullanım aracı olmaktan öte stratejik bir faktör haline gelmiştir. 19.ve 20.yy.'larda küresel stratejik sermaye gücünün kaynağı kömür, petrol, doğal gaz gibi enerji kaynakları ve altın gümüş gibi yeraltı madenleri olarak görülürken, günümüzde bunun yerini zengin tatlı su kaynakları almıştır. Öyle ki ulusal ve uluslararası kuruluşlar yapılan konferanslarla, alınan kararlar ve yürütülen projelere verilen teşviklerle bu konuda önemli bir rol üstlenme yoluna gitmiş ve suyun gelecekte ne denli önemli olduğunu daha belirgin olarak ortaya koymuşlardır.Bu tez çalışmasının amacı Türkiye ve Ortadoğu için büyük öneme sahip olan Fırat Nehri'nin yönetiminde ortaya çıkan idari ve toplumsal kaynaklı sorunların tespitini yapmak ve bu sorunlara çözüm önerileri sunmaktır. Toplam 3 bölümden oluşan tezin ilk bölümünde su ve su kaynaklarına ilişkin kavramsal bilgiler, mevcut su potansiyeli, küresel su sorunu, nedenleri, su yönetiminin tarihi ve felsefi temelleri hakkında bilgi verilerek konunun önemi belirtilmeye çalışılmıştır. İkinci bölümde su kaynakları yönetimine ilişkin uluslararası kuruluşların yaklaşımları ve Türkiye'deki su yönetiminin kurumsal yapısı ve su sorunları hakkında bilgi verilmiştir. Üçüncü bölümde ise Fırat Havzası illerinde yapılan araştırma sonucunda tespiti yapılan su sorunları anlatılmaktadır. Sonuç kısmında ise konu hakkında sonuç ve önerilerde bulunulacaktır. Bu çalışma, tatlı su kaynakları bakımından zengin olmayan Türkiye'nin gelecekte bu kıt ve önemli su kaynağında yaşanan sorunların olası ekonomik ve siyasi etkilerini Fırat Nehri özelinde ortaya koyması bakımından da büyük önem arz etmektedir.Anahtar Kelimeler: Su Kaynakları, Su Kaynakları Yönetimi, Su Sorunları, SuPolitikası, Fırat Nehri

Water is a crucial natural resource that has no substitution for all existing things. From this aspect, water is different from other natural resources and it has special importance. Water which is so essential for all living things has played very important role in the rise and development of numerous civilizations since the beginning of the universe. The usage areas and amount of water have changed within the historical process depending on social, economical, political and cultural developments, and need for water has increased day by day. While the water's importance, value and need for it have constantly increased, various problems related to water such as rapid population growth, global warming, gradual shortening of water, high substitution costs for freshwater resources, unconscious agricultural irrigation, waste of water resulting from unplanned urbanization and water pollution caused by industrial waste have appeared. Those affairs have led water management become an academically controversial topic with its national and international dimensions. With rapidly growing globalization, water has become a strategic factor, and it is more than a tool of use that just plays a role for the continuation of life. While energy sources such as coal, petrol and natural gas, and mines such as gold and silver were considered to be the source of capital power in the 19th and 20th centuries, rich freshwater resources have replaced them today. That is why national and international institutions have decided to take an important role on this matter via conferences held and incentives given to decisions made and projects carried out, and revealed more explicitly how important water will be in the future.The aim of this thesis study is to identify administrative and social based problems appearing in the management of the Euphrates River which has a great importance for Turkey and Middle East, and to offer solutions. In the first section of the thesis which consists of four sections, the importance of the topic was tried to be expressed by giving information about water, potential of water resources, global water problem, its reasons, and historical and philosophical basis of water management. In the second section approaches of international organizations related to water resource management and organizational structure of water management in Turkey and water problems were discussed. In the third section, water problems identified as a result of a research carried out in the cities of Euphrates River Valley were expressed. And in the conclusion section, results and suggestions about the topic were made. This study has a great importance since it reveals possible economical and political effects of the problems encountered in that water resource which will be scarce and important in the future in Turkey that is not rich in view of freshwater resources.Keywords: Water Resources, Water Resources Management, Water Problems,Water Policy, Euphrates River