Ortaokul 6, 7, 8. sınıflarda Türkçe dil bilgisi öğretiminde sözcükte yapı konusunun öğretimi üzerine bir araştırma

Abstract

Bu çalışma, ortaokul 6, 7, 8. sınıf Türkçe ders kitaplarının (öğretmen kılavuz kitabı / öğrenci çalışma kitabı) dil bilgisi bölümünde sözcükte yapı konusunun nasıl öğretildiğini ve bu konuda ne tür uygulamalara yer verildiğini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Ders kitaplarında yer alan dil bilgisi bölümü, İlköğretim 2005 Türkçe Dersi Öğretim Programı'nda sözcükte yapı konusunun dil bilgisi kazanımlarına bağlı olarak incelenmiştir. Çalışma altı bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, araştırmanın gerekçelerini ortaya koyan `Problem Durumu`, `Problem Cümlesi`, `Araştırmanın Amacı`, `Araştırmanın Önemi`, `Sınırlılıklar` ve `İlgili Araştırmalar` anlatılmıştır. İkinci bölümde, Türkçenin dil sınıflamalarındaki yeri ve yapısal özellikleri, eklemeli dil yapısı, Türkçede yeni kavramları karşılama yolları, Türkçede eklerin işlevi ve sözcüğe kazandırdığı anlamlar, eklemeli dil yapısının ana dili öğretimindeki (dinleme/konuşma/okuma/yazma) önemi ve ek öğretimi üzerinde durulmuştur. Çalışmanın kavramsal çerçevesi, bu bölümde yapılandırılmıştır. Üçüncü bölümde, yöntemi içeren `Araştırmanın Modeli`, `Evren ve Örneklem`, `Veri Toplama Araçları` ve `Veri Çözümleme Teknikleri` üzerinde durulmuştur. Araştırmanın modeli, nitel değerlendirme tekniklerinin kullanıldığı tarama modelidir. Araştırmanın evrenini ortaokul 6, 7, 8. sınıf Türkçe ders kitapları oluşturmaktadır. Örneklem olarak 2015-2016 eğitim-öğretim yılında Milli Eğitim Bakanlığı tarafından onayı bulunan ortaokul 6, 7, 8. sınıf Türkçe ders kitapları arasından ölçüt örnekleme yoluyla seçilen her sınıf düzeyine ait farklı yayınevlerinden olmak üzere en az üçer kitap alınmış ve alınan bu kitaplarda sözcükte yapı konusunu işleyen dil bilgisi etkinlikleri incelenmiştir. Veri toplama aracı olarak `Etkinlik Dağılım Tabloları` oluşturulmuştur. Verilerin çözümlenmesinde betimsel istatistik tekniklerinden frekans (f) ve yüzde (%) hesaplamaları kullanılmıştır. Dördüncü bölümde, İlköğretim 2005 Türkçe Dersi Öğretim Programı'nda sözcükte yapı konusu ve akademik düzeydeki dil bilgisi kitaplarında eklerin işleklik derecesi ile anlamsal işlevi hakkında bilgiler ayrıntılı olarak çözümlenmiştir. Beşinci bölümde, araştırmanın bulgularına yer verilmiştir. Sözcükte yapı konusuna ait dil bilgisi etkinlikleri; sözcükte yapı konusunun alt konu başlıkları, metinle yürütülme durumu, yapım-çekim eklerinin anlamsal işlevi, yapım eklerinin kullanım sıklıkları ve oranları, ders kitaplarında öğretimine yer verilmeyen yapım eklerine göre başlıklar hâlinde sınıflandırılmıştır. Altıncı bölüm, araştırmanın sonuçlarını ve önerileri içermektedir. Sözcükte yapı konusunun alt konu başlıklarına ait dil bilgisi etkinliklerinde çeşitli uygulama yanlışlarıyla karşılaşılmış ve bu yanlışlar belirtilmiştir. İncelenen 263 etkinlik içinde metinle yürütülen toplam 37 etkinlikle (%14,06) karşılaşılmış ve bu sayının çok az olduğu görülmüştür. Yapım eklerine ait toplam 44 etkinlik içinde eklerin anlamsal işlevine yer veren toplam 15 etkinlikle (%34,09) karşılaşılmıştır. Çekim eklerine ait toplam 147 etkinlik içinde eklerin anlamsal işlevine yer veren toplam 108 etkinlikle (%73,46) karşılaşılmıştır. İncelemeler sonucunda çekim eklerinin anlamsal işlevine yer veren etkinlik sayısının ve oranının yapım ekleri ile kıyaslandığında daha fazla olduğu görülmüştür. Dört çeşit yapım ekinin kullanım sıklığı incelenmiş olup akademik düzeydeki dil bilgisi kitaplarında işleklik derecesi fazla olan yapım ekleriyle Türkçe ders kitaplarında sıklıkları ve oranları yüksek olan yapım eklerinin genel itibariyle uyumlu olduğu görülmüştür. Ancak yapılan araştırmalar sonucunda ek öğretiminin sınıf düzeylerine yayılmadığı ve aşamalı olarak öğretilmediği tespit edilmiştir.ANAHTAR SÖZCÜKLERDil Bilgisi Öğretimi, Eklemeli Dil Yapısı, Sözcükte Yapı, Ek Öğretimi,Ortaokul Türkçe Ders Kitapları

This study has been carried out in order to determine how the topic 'word structure' is taught in the grammar parts of Turkish textbooks (teacher guidebooks / student workbooks) for middle school 6th, 7th, and 8th grades and what types of practices are included in this topic. The grammar chapters in the textbooks have been examined based on grammar attainments of the topic 'word structure' in Elementary School 2005 Turkish Language Course Curriculum. The study consists of six chapters. In the first chapter, 'Problem Status', 'Problem Statement', 'Purpose of the Study', 'Importance of the Study', 'Limitations', and 'Related Studies' are described to outline the reasons for the study. In the second chapter, the place of Turkish in language classifications and its structural features, ways to meet new concepts in Turkish, the function of affixes and the meaning they bring to words in Turkish, agglutinative language structure, the importance of the agglutinative language structure in teaching the native language (listening/speaking/reading/writing) and teaching affixes are discussed. The conceptual framework of the study is structured in this chapter. In the third chapter, 'Model of the Study', 'Population and Sample', 'Data Collection Tools', and 'Data Analysis Techniques', involving the method, are discussed. The model of the study is the screening model in which qualitative assessment techniques are used. The population of the study is middle school 6th, 7th, and 8th grades Turkish textbooks. At least three books have been selected as samples for each grade level from different publishing houses by criterion sampling out of middle school 6th, 7th, and 8th grades Turkish textbooks with approval by the Ministry of Education in the 2015-2016 academic year, and the grammar activities treating the topic 'word structure' in the books selected have been examined. 'Activity Distribution Tables' have been created as the data collection tool. Frequency (f) and percentage (%) calculations, which are among descriptive statistics, have been used in calculating the data. In the fourth chapter, the topic 'word structure' in the Elementary School 2005 Turkish Language Course Curriculum and the information about the activity degree and semantic function of affixes in grammar books at academic level have been analyzed in a comprehensive manner. In the fifth chapter, the findings of the study are given. Grammar activities of the topic 'word structure' have been classified in titles according to subtopic titles of the topic 'word structure', its status of execution with the text, the semantic function of derivational affixes and inflection suffixes, the frequency and ratio of use of derivational affixes, and the derivational affixes lacking instruction in the textbooks. The sixth chapter contains the results and suggestions of the study. Various practical mistakes have been faced in the grammar activities of the subtopic titles of the topic 'word structure', and these mistakes have been identified. A total of 37 activities executed with the text have been encountered within 263 activities examined (14.06%), and this number has been considered to be very small. A total of 15 activities including a semantic function of affixes have been encountered within a total of 44 activities of derivational affixes (34.09%). A total of 108 activities including a semantic function of affixes have been encountered within a total of 147 activities of inflection suffixes (73.46%). As a result of analyses, it has been observed that the number and ratio of activities including a semantic function of inflection suffixes is higher than those of derivational affixes. The frequency of use of four types of derivational affixes has been examined and it has been observed that the derivational affixes the activity degrees of which are high in grammar books at academic level are in general compatible with the derivational affixes the frequencies and ratios of which are high in Turkish textbooks. However, as a result of analyses performed, it has been identified that teaching of affixes is not distributed to grade levels and is not carried out gradually.KEYWORDSGrammar Teaching, Agglutinative Language Structure, Word Structure, AffixTeaching, Middle School Turkish Textbooks