Karşılaştırmalı bir kültürel coğrafya araştırması: Samandağ, Yayladağı ve Kumlu (Hatay) kırsalında tandır fırını üretimi ve kültürü

Abstract

Hatay, farklı kültür ögelerinin bir arada yoğrulduğu bir kültür mozaiğidir. Bu kompleks yapının en önemli motiflerinden biri de tandır fırını ve kullanımının beraberinde getirdiği kültürdür. Tandır olgusu, bir yandan el sanatları ürünü, diğer yandan zengin mutfağının bir enstrümanı olarak Hatay için önemli bir yere sahiptir. Yüz altmıştan fazla sayıda tanımına rastladığımız kültür kavramı; kişiden kişiye değişebilen, dönüşebilen ve yorumlanabilen bir kavramdır. Literatürde rastlanan en yaygın tanımları dikkate alarak özetlemek gerekirse kültür, insanoğlunun kazandığı bilgi, sanat, ahlak, gelenekler, …vb. diğer yetenek ve alışkanlıkları kapsayan karmaşık bir bütünü, `bütün bir yaşam biçimini` ifade etmektedir. Yeryüzünde var olan kültürleri kuramsal ya da uygulamalı olarak ele alarak, mekânsal dağılımını ortaya koymak ise coğrafya biliminin temel uğraşı alanıdır. Dolayısıyla bir kültürel coğrafya çalışması olan bu araştırmada tarihi dokusu, zengin kültürü ve doğal güzellikleriyle tanınan Hatay ilinin Samandağ, Yayladağı ve Kumlu ilçelerinin kırsal kesiminde yaygın olarak kullanılan tandır fırını ve kullanımının ortaya çıkardığı kültür üzerinde durulmuştur. Konuya bir yandan el sanatları açısından yaklaşılarak tandır fırını yapımına, diğer yandan da kullanımı açısından bakılarak tandır kültürünün evrimine değinilmiştir. Bulunduğu coğrafi konum itibariyle Hatay ili, Ortadoğu ile Anadolu mutfak kültürünün karşılaşma sahasında yer aldığından çok çeşitli yemek ve sofra geleneklerine sahiptir. Hatay, bu zenginliği ile kendine özgü bir mutfak kültürü oluşturabilmiştir. Bu özgün mutfak kültürü içerisinde önemli bir yere sahip olan tandır fırını, gerek yapımı ve gerekse içinde pişirilen ürünleri ile yörenin tanıtımında özel bir yere sahiptir.

Hatay is a cultural mosaic city in which variant cultural components all of which are kneaded together. One of the most important motifs of this complex structure is tandoor oven (ovenmade in a hole earth) and the culture that is brought by using it. The fact of tandoor, as handicraft products and an instrument of Hatay's rich cuisine, has a very significant position for Hatay.The concept of culture, which has over one hundred sixty definition, is a variable, changable and interpretable concept. Considering and summarizing of widely known definition of culture is an expression of complex integrity such as knowledge, ethics, traditions, other talents and habits etc. That are acquired by human being. Geography science, on the other hand, basicly deals with the cultures being either institutional or practical and puts forward its situational distribution. Consequently, tandoor oven and the culture it caused which is widely used in rural areas of Samandağ, Yayladağı and Kumlu, the towns of Hatay province and also well-known of their historical texture, natural beauties and rich culture, has been emphasized in this cultural geographic research. This issue has also been mentioned of evolution of tandoor cultureand has dealt with from the side of handicraft. Because it is located between Middle East and Anatolian cuisine culture, Hatay province has assorted meals and cuisine tradition. Hatay with this rich culture has formed a cuisine culture peculiar to itself. Tandoor oven which has an important part in this authentic cuisine culture has a significant position both building and cooked products for presentation of this region.