Avrupa ülkelerinde ve Türkiye`de Anayasa Mahkemesine başvuru hakkı

Abstract

Temel hak ve özgürlükleri kamu gücü tarafından ihlal edilen bireylerin, bütün hak arama yollarını tükettikten sonra iç hukukta başvurabileceği, ikincil ve istisnai nitelikte bir hukuki yol olan bireysel başvuru yolu, Anayasa'da değişiklik yapan 5982 sayılı Kanun ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ile hukuk sistemimize dahil olmuştur. Özellikle İkinci Dünya Savaşı sonrasında yaşanan insan hakları ihlallerinin önlenmesi amacıyla, anayasa ve insan haklarına ilişkin dava yollarının tüketilmeye başlaması, ulusal düzeyde `bireysel başvuru` yoluyla karşılığını bulmuştur. Öte yandan, hukuk devleti ilkesinin gerçekleştirilmesi, devletlere temel hak ve özgürlüklerin korunması yükümlülüğünü getirmiştir. Bu bağlamda, hem uzun yıllardır başarıyla uygulanmaya devam eden birçok Avrupa Ülkesinde, hem de 'amparo' adıyla Latin Amerika'da ve birtakım Asya Ülkelerinde uygulamalarına rastladığımız bireysel başvuru yolu, Türkiye uygulaması açısından da örnek teşkil etmiştir.Bu gelişmeler ışığında, Ülkemizde de insan haklarının korunması ve hukuk devleti ilkesinin sağlanması amacıyla bireysel başvuru yolu tanınmış ve buna istinaden 23 Eylül 2012'den itibaren bireysel başvuru uygulanmaya başlamıştır. Bu çalışmada, bireysel başvurunun kavramsal gelişimi ve çeşitli ülkelerde uygulanma esasları incelenmiş, ardından Ülkemiz açısından uygulama esaslarına değinilmiştir. Anayasada korunan hak ve özgürlüklerin hangileri yönünden bireysel başvurunun kapsamına dahil olacağı konusuna yer verilmiş, diğer ülke uygulamalarıyla karşılaştırmalar yapılmıştır. Bu hususların yanı sıra Anayasa Mahkemesinin spesifik uygulamalarına ve kararlara ilişkin gerekçelere değinilmiş ve çeşitli uygulamalara ilişkin örneklere yer verilmiştir.Anahtar Kelimeler: Bireysel Başvuru, Anayasa, Anayasa Mahkemesi, Temel Hakların Korunması, Hak ve Özgürlükler.ii

Individual application, as a secondary and exceptional legal remedy which could be resorted to in the domestic law by individuals whose fundamental rights and freedoms were violated by the public power and who exhausted all remedies, was introduced into our legal system through the Law No. 5982 amending the Constitution and the Law No. 6216 on Organization and Trial Procedures of the Constitutional Court.The exhaustion of legal remedies in relation to the constitutions and human rights was embodied in `individual application` at national level in order to prevent human rights violations particularly in the post-World War II era. The realization of rule of law on the other hand imposed on States the obligation to protect fundamental rights and freedoms. In this context, the procedure of individual application as being successfully practiced for years in many European countries, in Latin America known as `amparo`, and in various Asian countries served an example for the practice in Turkey. The mechanism of individual application was introduced in our country to protect human rights and ensure the supremacy of rule of law, and the practice of individual application started on 23 September 2012.This study examines the conceptual development of individual application and the principles of implementation in various countries and in our country. It discusses which constitutional rights and freedoms are covered by the mechanism of individual application, and compares the practice in our country to those of other countries. The study further deals with the specific decisions and associated reasons by the Constitutional Court, and provides various examples of the practice.Key Words: Individual Application, Constitution, Constitutional Court, Protection of Fundamental Rights, Rights and Freedoms.