Etik eğitimin bağımsız denetçilerin muhasebe hilelerini algılama düzeyi üzerindeki etkisi: Türkiye örneği

Abstract

Bu çalışma TESMER (Temel Eğitim ve Staj Merkezi) tarafından düzenlenen etik eğitimi alan ve almayan bağımsız denetçilerin hileli işlemleri algılama düzeylerinin karşılaştırılması suretiyle, etik eğitiminin bağımsız denetçilerin muhasebe hilelerini algılamalarında anlamlı bir fark yaratıp yaratmadığını tespit etmeyi amaçlamaktadır. Böylece TESMER'in etik eğitiminin bağımsız denetçilerin muhasebe hilelerini algılama düzeylerini etkileyip etkilemediği ortaya konulmaya çalışılmaktadır. Araştırmada kullanılan anket formunun hazırlanması için 1-Hile algısı ölçeği ve 2-Hile türleri ölçeği şeklinde iki ölçek oluşturulmuştur. Hile algısı ölçeği için hile üçgeni unsurları olan baskı, fırsat ve meşrulaştırma, hile türleri ölçeği için hileli finansal raporlama ve varlıkların zimmete geçirilmesi şeklinde iki temel hile türü esas alınmıştır. Hazırlanan anket formu basit tesadüfî yönteme göre belirlenen 400 bağımsız denetçiye uygulanmış ve elde edilen veri faktör analizine tabi tutulmuştur. Çalışmada ulaşılan bulgulara göre; TESMER'in düzenlediği etik eğitimini alan ve almayan denetçilerin muhasebe hilesini algılama düzeyleri arasında anlamlı bir fark tespit edilmiştir. Ayrıca, ölçek geliştirme aşamasında, etik eğitimini alan bağımsız denetçilerin değerlendirmesine göre; a) `Baskı` faktörünü en fazla etkileyen husus denetlenen firmanın bilgi teknolojisi kullanımının zayıf olmasıdır. b) `Fırsat` faktörünü en fazla etkileyen husus denetlenen firmanın iç kontrol sisteminin zayıf olmasıdır. c)`Meşrulaştırma` faktörünü en fazla etkileyen husus denetlenen firmanın, çalışanların hileli davranışlarına karşı toleranslı olmasıdır. Bu anlamda denetçilerin, denetimini yaptıkları şirketin teknolojik yenilikleri takip etmek, çalışan suçlarını hoş görmemek ve iç kontrol sistemini güçlendirmek suretiyle hile üçgenine karşı daha güçlü olabileceğini düşündükleri söylenebilir.

This research study aims to find out whether there is a significant difference between perception levels of accounting fraud of auditors having ethics training and auditors not having ethics training being held by TESMER (Basic Education and Training Center in Turkey) or not. Thus, the study attempts to reveal if ethics training has an effect on the external auditors' perception level of accounting fraud. In order to conduct the research study, firstly two scales which are 1-Fraud perception scale and 2- Scale of fraud types were formed by using; 1-Fraud triangle factors, which are Pressure, Opportunities and Rationalization, and 2-Types of fraud, which are fraudulent financial reporting and appropriation of assets. The questionnaire was formed by using these two scales and applied to 400 auditors, which were selected by simple random sampling. The data obtained was analyzed by using factor analyze method. According to findings of the study, there is a significant difference between perception levels of accounting fraud of auditors having ethics training and auditors not having ethics training being held by TESMER. Additionally, during scale development process, according to assessments of auditors having ethics training it is defined that: a) Weakness in using technology has an effect on Pressure the most; b) Weakness in internal control system has an effect on Opportunities the most; c) High tolerance level against employees' fraudulent behaviors has an effect on Rationalization the most. In this context, it can be asserted that auditors having ethics training believe that companies they conduct audit can be stronger against fraud triangle by adapting technology, having no high tolerance level against fraudulent behaviors of employees and strengthening internal control system of the organization. KEY WORDSExternal audit, fraud perception scale, Scale of fraud type perception, Ethics Education