Değirmendere Havzası`nın (İskenderun/Hatay) flüvyal jemorfolojisi

Abstract

Bu çalışmada amaç; Değirmendere Havzası'nda görülen jeomorfolojik birimlerin oluşum ve gelişiminde flüvyal süreçler ile bu süreçlere yön veren faktörler üzerinde durulmuştur. Aynı zamanda havzadaki yerşekillerinin oluşum ve gelişiminde beşeri faaliyetlerin de rolü belirlenmeye çalışılmıştır. Bu doğrultudan hareketle flüvyal süreçler ve Amanos Dağları ile ilgili literatür taraması yapılmış, konu ile ilgili uzmanların görüşü alınmıştır. Konu ve çalışma sahası ile ilgili literatürün eleştirel değerlendirmesi yapılarak literatürdeki tartışmalar, boşluklar ve hatalar belirlenmiştir. Ayrıca havzanın doğal ortam şartları da göz önünde bulundurularak çalışma sahasına uygun olduğu düşünülen analitik yöntemler tercih edilmiştir. Tercih edilen morfometrik indisler CBS ortamında alansal (areal), çizgisel (linear) ve yüzeysel (rölyef) olmak üzere toplamda 27 morfometrik parametre havzaya uygulanmıştır. Uygulanan morfometrik parametrelerden çıkan sonuçlar yorumlanmış ve farklı zamanlarda yapılan arazi çalışmalarında havzada bu sonuçların izleri tespit edilerek morfometrik indisler ile tutarlığı denetlenmiştir. Arazi etütlerinin yanı sıra derlenen bilgi ve belgeler sentezlenerek havzada flüvyal süreçlerin topografya üzerinde meydana getirdiği jeomorfolojik birimler, jenetik bakımından sınıflandırılıp açıklanmıştır. Arazi etütlerinden araştırma sahasının strüktüral olarak horst yapısı üzerinde şaryajlı bir yapının kalıntısına bağlı olarak gelişmiş monoklinal bir yapı olduğu kuestalar, homoklinal sırtlar ve hogbegler gibi jeomorfolojik bulgulardan ve romboidal tipteki drenaj patentinin şeklinden anlaşılmaktadır. Ayrıca araziyi oluşturan kalsiyum karbonatlı kayaçların varlığına bağlı olarak karstifikasyon süreçlerinin yoğun bir şekilde yaşandığı tespit edilmiştir. Sonuç olarak arazi etütlerinden elde edilen bulgular, havzaya uygulanan morfometrik indisler ve yapılan çalışmalar değerlendirildiğinde mekânı oluşturan yapının, Değirmendere Bindirmesi ile İskenderun Fayı tarafından oldukça şiddetli bir şekilde etkilendiği ve bu süreçlerin drenaj ağına yön vererek araziyi şekillendirdiği sonucuna varılmıştır. Ayrıca iklim değişikliğinin yanı sıra arazinin Akdeniz ile ilişkisi göz önünde bulundurulduğunda östatik hareketlerin de havzanın gelişimini etkilediği tespit edilmiştir.ANAHTAR KELİMELER Amanos Dağları, Değirmendere, Flüvyal Jeomorfoloji, CBS, Morfometri

The purpose of this study is; the formation and development of the geomorphological units seen in Değirmendere Basin are focused on the fluvial processes and the factors that direct these processes. At the same time, the role of human activity in the formation and development of landforms in the basin has been studied to determine. In this direction, the literature on the fluvial processes and the Amanos Mountains was searched and opinions of the relevant experts were taken. Critical evaluation of the literature about the subject and the study field was made, discussions in the literature, gaps and mistakes were determined. In addition, considering the natural environment conditions of the basin, analytical methods which are thought to be suitable for the study area are preferred. The preferred morphometric indices were applied to a total of 27 morphometric parameters using GIS, about areal, linear and superficial (relief). The results from the applied morphometric parameters were interpreted, the traces of these results were determined at the basin in the field studies performed at different times and the consistency with the morphometric indices were checked. The geomorphological units brought together by the field studies, as well as the information and documents compiled and brought to the topography by the fluvial processes in the basin, are explained and classified in terms of genetics. From the field surveys, it is understood from the geomorphological findings such as cuesta, homoclinal ridges and hogbegs, and the shape of the drainage patent in the romboidal type that the structure of the research area is structurally advanced monoclinal according as overthrust nappe structure on the horst structure. It has also been found that karstification processes are intense due to the presence of calcium carbonate rocks forming the land. As a result, the findings obtained from the field surveys, morphometric indices applied to the basin, and the studies made have been evaluated and it has been concluded that the structure which constitutes the place was affected quite severely by Değirmendere Overthrust and Iskenderun Fault and these processes shaped the land by directing the drainage network. KEY WORDS Amanos Mountains, Değirmendere, Flüvial Gemorphology, GIS, Morphometry