Orta Toros tahtacıları: Tarih kültür ve medeniyet

Abstract

Tahtacılar, yüzyıllardır ormancılık işleri ile uğraşan ve bu mesleği bir gelenek haline getirmiş olan bir Alevi Türkmen topluluğudur. Kim oldukları ve nereden geldiklerine dair birçok görüş bulunmaktadır. Tahtacıların kökenine dair yaygın görüş; Oğuzların Ağaçeri kolundan geldikleri yönünde olsa da, bu doğrultuda henüz kesin bilgilere ulaşılamamıştır. Ancak Tahtacıların atalarının Anadolu'ya Orta Asya'dan geldiği ve Anadolu'da Oğuz Türkmenleri olarak bilindiklerine dair muhkem bilgiler mevcuttur. Günümüzde Tahtacıların Türk olduklarına dair görüş birliğine varılmış olmasına rağmen hangi Türk boyundan geldikleri hususunda muhtelif görüşler mevcuttur.Tahtacılar Alevi olmalarına rağmen, Aleviliğin klasik özelliklerine pek uymazlar. Hacı Bektaş Ocağı'nı tanımamaları, bu yöndeki alamet-i farikalarıdır. Tahtacıların iki ocağından biri İzmir Narlıdere'deki `Yanyatır Ocağı`, diğeri ise Aydın Reşadiye'deki `Hacı Emirli Ocağı`dır. Yanyatır ocağının atası, mezarı Adana'nın Ceyhan ilçesine bağlı Durhasandede Köyü'nde bulunan Dur Hasan Dede'dir. Hacı Emirli Ocağı'nın atası, mezarı Gaziantep'in Islahiye İlçesi'ne bağlı Kabaklar Köyü'nde bulunan İbrahim Sani'dir. Günümüzde Türkiye'nin güneydoğusundan başlayarak yoğun olarak Adana, İçel, Antalya, Isparta, Muğla, Denizli, Aydın, İzmir ve Balıkesir illerindeki ormanlık alanlarda yaşamaktadırlar. Geçmişte göçebe olarak yasayan Tahtacıların günümüzde büyük oranda yerleşik düzene geçtikleri görülmektedir.Bu çalışmanın amacı; az değinilen Tahtacıların kökeni hakkında ileri sunulan görüşleri sunmak ve Akdeniz'in dağlık ve ormanlık alanlarında izole bir hayat süren Orta Toros Tahtacılarının geçmişten günümüze kadar olan gelenek ve görenekleri hakkında bilgi vermektir.Tahtacılar konusundaki çalışmalar daha çok dinler tarihi, halkbilimi düzeyinde ele alınmıştır. Bu bakımdan daha az değinilen kökenleri hakkında bilgi verilmesi ve saha çalışması sonucunda Orta Toros Tahtacılarının gelenek ve göreneklerinin ortaya konulması çalışmanın önemini oluşturmaktadır.Bu çalışma Orta Toros'taki Tahtacı yerleşim birimlerinde gerçekleştirilmiş olan bir saha çalışmasıdır. Bu çalışmada kaynak taramasının yanı sıra, kaynak kişilerle yapılan görüşme ve gözlem tekniği kullanılmıştır. Kaynak kişileri seçerken araştırma yöresinde ön plana çıkan, bölgeyi ve gelenekleri iyi bilen kişiler tercih edilmiştir. Mülakatları not alma, fotoğraf çekme ve verilen izinler nispetinde ses/görüntü kayıt cihazları kullanılarak elde edilen bilgiler bilahare nesir hale getirilmiştir.

MID –TAURUS TAKHTADJIES: HISTORY-CULTURE-CIVILAZATIONTakhtadijies who have been working on forestry since their ancestors time and have made it as a traditional job are an Alaouite Turkoman community. There are many opinions about who they are and where they came from. Although it has not been proven yet ,the most common belief is that Takhadajilies came to Anatolia from Central Asia and were known as Guzz in Anatolia. There is some certain information that they came to Anatolia from Middle Asia and were known as Guzz Turkman. Although there is a consensus on the idea that the Takhtadijies are Turks today, there are various opinions about which Turks branch they are coming from.Despite being Alaoite, they don't fit it into the classical description of Alaovite. . Not recognizing the Hadji Bektaş Community is one of their distinctive features. They have 2 seedbeds. One of them is Yaninyatır community in Narlıdere, İzmir. The other one is Hadji Emirli Community in Reşadiye , Aydın.The ancestor of Yanyatır seedbed is Durhasandede whose grave is in Durhasandede village, Ceyhan Adana province.The ancestor of Hadji Emirli seedbed is İbrahim Emirli whose grave is in Islahiye ,Gaziantep province.Today they live in forest lands of the cities such as Adana, İçel, Antalya, Isparta, Muğla, Denizli, Aydın, İzmir and Balıkesir. In the past the Takhdadjies lived as nomadic but today they are mostly settled. The purpose of this study is to present forward views about the root of the under-mentioned Takhtadijies and to give information about the traditions and customs of the Mid-Taurus Takhtadijies who have an isolated life in the mountainous and wooded areas of the Mediterranean .At the end of the field-work and giving information about the lesser-known origins of Takhtadijies, the presentation of the traditions and customs of the Central Taurus Takhtadijies,who were previously studied on the field of history of religions and folkloric level ,constitutes the importance of this work. This study is an area study conducted at Takhtadijies settlements in Central Taurus. In this study, interviewing and observation technique with the source persons were used in addition to source scanning. Careful attention has been paid to on choosing people who know the region and the traditions well in the research area. Interviews were recorded with methods such as taking notes, taking pictures and using audio / video recorders in proportion to the permissions given.