Tek dilli genel sözlüklerde tanım

Abstract

Bir araştırma alanı olarak sözlükbilim ve sözlükler, Türkiye'de, son yıllarda önem kazanmaya başlamıştır. Sözlükbilim çalışmaları bugüne dek genellikle sözlük yazma faaliyeti olarak sürdürülmüş; bunun dışında yapılan çalışmalar tarihî sözlükleri ele alan ve daha çok art zamanlı dil incelemelerine veri sağlayan çalışmalarla sınırlı kalmıştır. Sözlük araştırmacılığının bir diğer yönünü oluşturan kuramsal sözlükbilim çalışmaları ise henüz başlangıç aşamasındadır. Türkçe tek dilli genel sözlüklerde; sözlükbirimlerin seçimi, tanımlanması, örneklendirilmesi vb. konularda karşılaşılan yöntem sorunları da sözlük yazımındaki kuramsal çalışmaların yoksunluğunu açıkça göstermektedir. Bu çalışmada, `Sözlükbirimler nasıl tanımlanmalıdır? sorusundan yola çıkılarak tanım kavramı ele alınmış, sözlükbirimlerin tanımlanmasıyla ilgili Batı literatüründeki yaklaşımlar değerlendirilmiş ve Türkçe tek dilli genel sözlüklerin tanım tipolojileri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu çalışmayla, Türkiye'de daha çok uygulama alanında gelişme göstermiş sözlükbilimin kuramsal yönüne katkı sağlanması amaçlanmıştır.

Lexicography and dictionaries as a research field have begun to gain importance in Turkey in recent years. Until today, lexicography studies have been carried out as a dictionary making activity; other studies have mostly been limited to examining historical dictionaries and providing data to diachronic language reviews. Theoretical lexicography studies, which constitute another aspect of metalexicography, are still in the beginning phase. Method problems encountered in the selection, definition, sampling, etc. of lexical entries in Turkish monolingual general dictionaries also clearly demonstrate the lack of theoretical work in dictionary writing. In this study, starting from the question of `How should lexical entries be defined?` the concept of definition has been addressed, the approaches in the Western literature regarding the definition of lexical entries have been evaluated and definition typologies of Turkish monolingual general dictionaries have been tried to reveal. With this study, it has been aimed to contribute to the theoretical aspect of the lexicography which showed improvement in more application fields in Turkey.