Türkiye`nin Torilis adans. (Apiaceae) cinsine ait türlerin revizyonu ve fitokimyasal analizi

Abstract

Torilis Gaertn. cinsinin Türkiye türlerinin revizyonu, morfoloji, kromozom sayısı, meyva anatomisi ve flavonoid kimyası gibi kriterler göz önünde bulundurularak yapılmıştır.Cinsin, Adanson olarak bilinen otörünün Gaertner olduğuna karar verilmiştir.Tür sayısı 100 civarında gibi görünen cinsin gerçek tür sayısının sadece 15 civarında olduğu, dünyada en çok türü barındıran ülkenin aynı zamanda tek endemik türü de barındıran Türkiye olduğu tespit edilmiştir.Türkiye Florası başta olmak üzere pek çok Flora'da T. arvensis (Huds.) Link.'in az ışınlı alt türleri olarak değerlendirilen homofilik ve heterofilik bitkiler, homokarpi-heterokarpi, karpofor yarığının olup olmaması, çiçeklenme dönemleri ve flavonoid profilleri gibi karakterlere göre yeniden düzenlenmişlerdir. Sonuçta, heterokarpik-karpofor yarığı olmayan-apigenin ve krisoeriyol ağırlıklı bitkiler, T. chrysocarpa Boiss. & Blanche adı altında, homokarpik-karpofor yarığı olan-luteolin ağırlıklı bitkiler ise T. purpurea (Ten.) Guss. adı altında toplanmışlardır.Heterofili ve heterokarpinin cins içerisinde çok yaygın karakterler olduğuna karar verilmiştir. T. leptophylla Rchb. f., T. chrysocarpa Boiss. & Blanche, T. purpurea (Ten.) Guss., T. triradiata Boiss. & Heldr. ve T. arvensis (Huds.) Link türleri özellikle heterofili karakterine göre alt türlere ayrılmışlardır. T. arvensis için, Türkiye Florası'nda da mevcut olan subsp. arvensis ve subsp. neglecta (Spreng.) Thell. alt türleri korunmuş, diğerleri için yeni alt türler oluşturulmuştur.Çiçeklerde eşey dağılımı, şemsiyecikde sapsız meyva varlığı, karpofor yarığı, meyva anatomisi gibi Türkiye Florası'nda ele alınmayan ve cinsle ilgili başka çalışmalarda da genellikle göz ardı edilmiş karakterler ilk defa cinsin taksonomisinde kullanılmıştır.T. leptocarpa (Hochst.) C.C.Towns, T. chrysocarpa Boiss. & Blanche, T. purpurea (Ten.) Guss ve T. ucranica Spreng. türlerinin kromozom sayıları ilk defa çalışılmış ve T. ucranica 2n=16, diğer türler 2n=12 olarak bulunmuştur. T. tenella (Delile) Rchb. f. ve T. webbii Jury'nin kromozom sayıları literatürden farklı olarak sırayla 2n=12 ve 2n=24 bulunmuştur.ITK, HPLC LC/MS ve LC/MS/MS ile cinsin bütün türlerinin toprak üstü vejetatif kısımlarının ve meyvalarının flavonoid profilleri çalışılmış, türlerde luteolin, apigenin ve krisoeriyol flavonlarının O-glikozitleri tespit edilmiştir. Türlerin flavonoid profilleri farklı ve filogenetik açıdan anlamlı bulunmuştur.Bu çalışma sonucunda Torilis Gaertn. cinsinin Türkiye'de 11 tür ve bunlara mensup 10 alt türle temsil edilmesi uygun görülmüştür.Anahtar Kelimeler: Torilis, Revizyon, kromozom, kemotaksonomi, flavonoid, İTK, HPLC, LC/MS, LC/MS/MS

Turkish species of Torilis Gaertn. genus has been revised by taking into account morphology, chromosome numbers, fruit anathomy and flavonoid chemistry criteria.The author of genus, which has been recognized as Adanson yet, is decided to be Geartner.It is concluded that the real number of the genus, which has been supposed as about 100 yet, is only about 15 and the country which hosts the biggest number of species is Turkey, which at the same time hosts the only endemic species of the genus.Homophyllous and heterophyllous plants which are recognised as less rayed subspecies of T. arvensis (Huds.) Link. in a lot of floras has been rearranged according to characteristics of homocarpy-heterocarpy, the absence or presence of carpophore cleft, flowering times and flavonoid profiles. In conclusion, heterocarpic-carpophore cleft absent-apigenin and chrysoeriol weighted plants are collected under the name of T. chrysocarpa Boiss. & Blanche, and, homocarpic- carpophore cleft present-luteolin weighted plants are collected under the name of T. purpurea (Ten.) Guss.It has been decided that heterophily and heterocarpy are very common characters in the genus. T. leptophylla Rchb. f., T. chrysocarpa Boiss. & Blanche, T. purpurea (Ten.) Guss., T. triradiata Boiss. & Heldr. and T. arvensis (Huds.) Link species are seperated to subspecies, particularly according to the heterophily characters. T. arvensis, subspecies of subsp. arvensis and subsp. neglecta (Spreng) Thell. which are also available in Flora of Turkey has been preserved and new subspecies has been costituted for the others.The characters of genus, that undiscussed in Flora of Turkey and generally neglected in other studies, like sex distribution at flowers, sessile fruit exsistence in umbellula, carpophore cleft and fruit anatomy has been used first time in taxonomy of genus.Chromosome numbers for T. leptocarpa (Hochst.) C.C. Towns, T. chrysocarpa Boiss. & Blanche, T. purpurea (Ten.) Guss and T. ucranica Spreng. species has been studied for the first time. They have been found out 2n=16 for T. ucranica and 2n=12 for the others. Chromosome numbers for T. tenella (Delile) Rchb. f. and T. webbii Jury have been found out 2n=12 and 2n=24 respectively, differently from literatures.Flavonoid profiles has been studied for aerial parts and fruits of all species of genus with TLC, HPLC LC/MS and LC/MS/MS. Different forms of O-glycosides of flavones luteolin, apigenin and chrysoeriol has been determined in all species. Flavonoid profiles of species are different and it found out meaninful in terms of phylogenetic.In consequence of this study, Torilis Gaertn. represented in Turkey with 11 species and 10 subspecies.Keywords: Torilis, Revision, chromosome, chemotaxonomy, flavonoid, TLC, HPLC, LC/MS, LC/MS/MS