Farklı yetiştirme yerlerinin bazı çilek genotiplerinin verim, meyve kalite özellikleri ve antioksidan kapasitesi üzerine etkisi

Abstract

Bu araştırma 2007-2009 yılları arasında Mustafa Kemal Üniversitesi (MKÜ), Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümünde, cam sera (topraklı ve topraksız), plastik sera ve açıkta birinci yıl 18, ikinci yıl 13 çilek genotipi ile yürütülmüştür. Denemede verim, erkencilik indeksi ve meyve kalite kriterleri yanında toplam antosiyanin, toplam fenol, antioksidan kapasitesi, organik asit (malik, sitrik ve askorbik) ve şeker (glikoz ve fruktoz) profilleri incelenmiştir.Bitki başına en yüksek verim denemenin ilk yılında ?Cal Giant 3? (528.7 g/bitki) ve ?Sweet Charlie? (503.3 g/bitki), ikinci yıl ise ?Sweet Charlie? (626.1 g/bitki) ve ?Camarosa? (607.9 g/bitki) çeşitlerinden elde edilmiştir. En düşük verimler her iki yılda da ?Osmanlı? çeşidinden (sırasıyla, 140.9 ve 199.7 g/bitki) alınmıştır. Yetiştirme yerlerinden en yüksek verimler her iki yılda da plastik seradan alınırken, cam sera en düşük değeri vermiştir. Erkencilik bakımından ?Sweet Charlie?, çeşidi yetiştirme yerlerinden cam sera ve plastik sera ön plana çıkmıştır. Meyve iriliği açısından ?Camarosa? çeşidi en iri meyveleri verirken, en küçük meyveler ?Osmanlı? çeşidinden alınmıştır. En sert etli meyveler ?Camarosa?, ?Carmine? ve ?Kabarla?dan, en yumuşak etli meyveler ise ?Osmanlı? çeşidinden alınmıştır. Açıkta yetiştiricilik en sert etli meyveleri vermiştir. Suda çözünebilir kuru madde/asit oranı bakımından en yüksek değer genotiplerden ?Sweet Charlie?, yetiştirme yerlerinden plastik seradan elde edilmiştir. Meyve rengi ?Sweet Charlie?, ?Cal Giant 3? ve ?Whitney? çeşitlerinde açık kırmızı, ?Marlate?, ?Ebru? ve ?Kaşka? çeşitlerinde koyu kırmızı renkli olarak belirlenmiştir.Toplam antosiyanin miktarı en yüksek genotiplerden ?Ebru?, ?Marlate?, ?Kaşka? ve ?Carmine?, yetiştirme yerlerinden açık ve plastik sera yetiştiriciliğinde belirlenmiştir. Toplam fenol içeriği ve toplam antioksidan kapasitesi bakımından en yüksek değerler ?Carmine? ve ?Gaviota? çeşitlerinden elde edilmiştir. Yetiştirme yerlerinden ise en yüksek toplam fenol içeriği denemenin her iki yılında da plastik sera ve açıkta yetiştiricilikte saptanmıştır. Toplam antioksidan kapasitesi en yüksek denemenin birinci yılında plastik sera ve açıkta yetiştiricilikten alınırken, ikinci yılında belirgin bir farklılık görülmemiştir.Meyve kalite özellikleri arasındaki ilişkiler incelendiğinde meyve iriliği ile suda çözünebilir kuru madde ve titre edilebilir asit arasında negatif, suda çözünebilir kuru madde ile asitlik (titre edilebilir asit ve sitrik asit) ve şekerler (glikoz ve fruktoz) arasında pozitif korelasyon saptanmıştır. Toplam antosiyanin miktarı ile meyve dış ve iç rengi ve toplam fenol içeriği arasında pozitif korelasyon belirlenmiştir.Deneme kapsamında elde edilen toplam fenotipik varyans bileşenlerine ayrılmıştır. İki yılın ortalamasına göre, toplam varyansın % 46'sı genotipler, % 20'si yetiştirme yerleri, % 9'u ise genotip x yetiştirme yeri etkileşiminde belirlenmiştir. Sonuçlar, yüksek toplam fenol içerik ve antioksidan kapasiteli çilek meyvesi eldesinde, genotiplerin test edilen yetiştirme yerlerine oranla daha geniş bir çeşitlilik gösterdiğini; dolayısıyla, bu özellikte çilek çeşidi ıslahını amaçlayan programların önemli başarı şanslarının olduğunu göstermektedir.Anahtar kelimeler: çilek, verim, erkencilik, kalite, HPLC, TEAC, FRAP

This study was conducted during 2007-2009 at MKU, Agriculture Faculty, Horticulture Department on glasshouse (soil and soilless), plastic greenhouse and open field using 18 and 13 cultivars at the first and the second year. Yield, earliness and fruit quality criteria along with antioxidant characteristics (total anthocyanin, total phenol), antioxidant capacity, organic acid (malic, sitric and ascorbic) and sugar (glucose and fructose) profiles were investigated.The highest yield was recovered from ?Cal Giant 3? (528.7 g/plant) and ?Sweet Charlie? (503.3 g/plant) at the first year and ?Sweet Charlie? (626.1 g/plant) and ?Camarosa? (607.9 g/plant) at the second year. The lowest yields were recovered from ?Ottoman? at both first and second year (140.9 and 199.7 g/plant, respectively). Among the production places, the highest yields were recovered from plastic greenhouse while the lowest yields were recovered from glasshouse at both years. Among the genotypes ?Sweet Charlie?, and among the production places glasshouse and plastic greenhouse were exhibited the most promising earliness. For fruit size, ?Camarosa? cultivar yielded the largest berries while the lowest were from ?Ottoman? cultivar. ?Camarosa?, ?Carmine? and ?Kabarla? were the cultivars with firmest berries while ?Ottoman? gave the softest berries. The firmest berries were recovered from open field. For the soluble solid/acid content, ?Sweet Charlie? and plastic greenhouse showed the highest values. ?Sweet Charlie?, ?Cal Giant 3? and ?Whitney? displayed light red, while ?Marlate?, ?Ebru? ve ?Kaşka 1? displayed dark red fruit color.The highest anthocyanin content was recovered from ?Ebru? ?Marlate?, ?Kaşka? and ?Carmine? for the genotypes and open and plastic greenhouse for the production places. The highest total phenol content and total antioxidant capacity was obtained from ?Carmine? and ?Gaviota?. For the production place, the highest total phenol amounts were recovered from plastic greenhouse and open field at both years while production places did not affect the antioxidant capacity.When the relationships among the fruit quality characteristics were investigated, the negative correlations were detected among fruit size and soluble solids and titratable acidity, and positive correlations were observed among the soluble solid and acidity (titratable acidity and citric acid) and sugars (glucose and fructose). Positive correlations were detected between total anthocyanin content and fruit external and internal color and total phenolic content.The total phenotypic variance recovered in the experiment was partitioned to its components. Based on the two-year averages, the genotypes, the production place and genotype x production place had 46%, 20% and 9% of the total phenotypic variance. The results indicated that in the obtaining of strawberry fruits with high total phenol content and antioxidant capacity, the variability among the genotypes is higher than that of production places; thus, the breeding programs have high potential for aiming to develop such cultivars.Key words: strawberry, yield, earliness, quality, HPLC, TEAC, FRAP