Sermaye piyasası hukukunda kaldıraçlı alım satım işlemleri

Abstract

Döviz piyasalarında yaşanan teknolojik gelişmelerin bir sonucu olarak ortaya çıkan ve tüm dünyada foreks adıyla yaygınlaşan bireysel döviz işlemleri Türk hukukunda kaldıraçlı alım satım işlemi kavramı altında düzenlenmiştir. Kaldıraçlı alım satım işlemleri, geleneksel türev araçlar olarak nitelendirilen future, forward, opsiyon ve swap işlemleriyle karşılaştırıldığında farklı özellikler göstermekle birlikte türev araç niteliğindedir. Kaldıraçlı alım satım işlemleri yatırım amacıyla kullanılmakta ve elektronik platformlar üzerinden yapılmaktadır; işlemlerde teminat ve kaldıraç unsurları bulunmakla birlikte fiziken teslim amacı söz konusu değildir. Elektronik ortamda gerçekleşen bu işlemlerde fiziken para değişimi yapılmaz; yalnızca kâr ve zarar hesaplaması yapılmaktadır. Kaldıraçlı alım satım işlemleri, müşteri ile aracı kurum arasında bir çerçeve sözleşme akdedilmesi, ilgili teminatın aracı kurumun hesabına yatırılması, müşteri tarafından işlem emri verilmesi ve bu emirlerin aracı kurum tarafından yerine getirilmesi ile gerçekleşmektedir. Bu çalışmada kaldıraçlı alım satım işlemlerinin ortaya çıkışı ve gelişimi ile Türk hukuku kapsamında aracı kurum ile yatırımcılar arasındaki hukuki ilişkinin niteliği ele alınmıştır. Taraflar arasında akdedilen çerçeve ve bireysel sözleşmelerin hukuki niteliği, tarafların sözleşmeden doğan hak ve yükümlülüklerini belirlemektedir. Döviz piyasalarının mevcut yapısı ve aracı kurumların piyasadaki hukuka aykırı faaliyetleri kaldıraçlı alım satım işlemlerini bireysel yatırımcılar için riskli kılmaktadır. Kaldıraçlı alım satım işlemleri ile yatırımcının korunması kavramının birlikte ele alınması gerektiğinden çalışmanın son bölümü bu konuya ayrılmıştır.

Individual foreign exchange transactions, which have emerged as a result of technological developments in foreign exchange markets and which have spread throughout the world as `forex`, have been regulated under the term of `leveraged trading transactions` in Turkish law. Leveraged trading transactions show different characteristics compared to the traditional derivative instruments, such as futures, forward, option and swap transactions; however, these transactions are considered as derivative instruments. Leveraged trading transactions are used for investment purposes and are made on electronic platforms; there are leverage and margin in these transactions but there is no physical delivery intention. In these transactions that take place on the electronic platforms, money exchange is not done physically; only profit and loss calculations are made. Lever trading is carried out through a framework agreement between the client and the brokerage house, depositing the collateral for the account of the brokerage house, issuing a transaction order by the customer and fulfilling these orders by the brokerage house. In this study, the emergence and development of leverage transactions and the legal relationship between brokerage houses and investors under Turkish law are discussed. The legal nature of the framework and individual contracts between the parties specify the rights and obligations of the parties arising from the contract. The current structure of the foreign exchange market and the illegal activities of the brokerage houses on the market make the leveraged trading transactions risky for individual investors. Since the concept of leveraged trading transactions and investor protection must be considered together, the last part of the study is devoted to this topic.