Türkiye-İran enerji ilişkileri

Abstract

1990'lar boyunca güvenlik sorunları nedeniyle negatif bir seyir izleyen Türkiye-İran ilişkileri 2002 yılında Türkiye'de iktidara gelen Ak Parti döneminde olumlu bir seyir izlemiştir. Ak Parti'nin komşularla karşılıklı ekonomik bağımlılık oluşturma politikası, iki ülke arasındaki ticaret hacmini tarihinin en yüksek seviyelerine çıkarmıştır. Ticaret hacminin artışında en büyük payı ise iki ülke arasındaki enerji ticareti oluşturmaktadır. Bu çalışmanın amacı Türkiye ve İran arasındaki ekonomik ilişkileri bağımlılık ve karşılıklı bağımlılık teorileri açısından ele alarak Türkiye-İran enerji ilişkilerinin geçmişi, bugünü ve iki ülke arasında oluşabilecek enerji iş birliğinin sonuçlarını incelemektedir. Bunun için önce Türkiye ve İran'ın petrol, doğalgaz ve elektrik enerjisindeki durumu veriler yardımıyla gösterilmekte ve sonra iki ülke arasındaki enerji ticareti kapsamlı bir şekilde ele alınmaktır. Bununla birlikte enerji jeopolitiği ve enerji güvenliği açısından iki ülkenin iş birliği yapması durumunda ortaya çıkabilecek sonuçlar incelenmektedir. Çalışmada, Türkiye'nin İran'a yönelik karşılıklı ekonomik bağımlılık kurma hedefinin iki ülke ticaretinin hala düşük miktarlarda olması ve bölgesel rekabetin getirdiği güven sorunu nedeniyle başarısız olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca İran'a yönelik uluslararası yaptırımların iki ülkenin enerji politikalarında iş birliğine gitmelerini engelleyen önemli bir faktör olduğu tespit edilmiştir. Ancak bu bulgulara rağmen, Türkiye'nin son 5 yıldaki petrol ithalatında en çok tercih ettiği ve doğalgaz temininde Rusya'dan sonra ikinci kaynak ülke olması dolayısıyla İran, Türkiye için önemli olmaya devam etmektedir.

Having followed a negative course because of the security problems in 1990s, the relations between Turkey and Iran have grown positively during the last decade since the JDP came into power in Turkey in 2002. Due to JDP's policy of forging economic interdependence with its neighbors, trade volume of the two countries reached an all-time high. In increasing the trading volume, it is the energy trade that takes the lion's share. Drawing on dependence and interdependence theories to analyze Turkish-Iranian economic relations this study aims to examine the current situation and the history of the energy trade between Turkey and Iran, and the probable outcomes of energy cooperation of the two countries. To this end, first current situations of Turkey and Iran in terms of electrical energy, oil and natural gas are elaborated using pertinent data, and then the energy trade between the two countries is covered comprehensively. Besides, the probable outcomes of contingent cooperation between the two countries in terms of energy geopolitics and energy security are examined. In conclusion, this study argues that Turkey's desire to forge bilateral economic dependence vis–à–vis Iran has failed because of low bilateral trading volumes and lack of trust caused by regional competition. Furthermore, international sanctions against Iran seem to be some of the most important factors preventing the two countries from cooperation. Notwithstanding these findings, Iran maintains its significance for Turkey, as it has been the most-preferred country for the last five years in Turkey's oil import and the second energy source after Russia in natural gas.