Teke yöresi halk çalgılarından `Sipsi`nin yapısal ve icra özelliklerinin incelenmesi

Abstract

Bu araştırmanın amacı, Teke yöresinin en karakteristik çalgılarından biri olan sipsinin öğrenilme biçimini, yapısal ve icra özelliklerini kaynak kişilerin görüşlerine göre belirlemektir. Araştırmada saha çalışması yöntemi kullanılmıştır. Kartopu yöntemiyle belirlenen ve görüşlerine başvurulan kaynak kişiler; Avni Safa Ünlü, Bayram Bayraktar, Ferhat Erdem, Hüseyin Demir, Hüseyin Köse, İsmail Evcil, İsmail Türkkan, Kazım Yılmaz, Mehmet Ali Kayabaş, Mehmet Bedel, Ömer Erkan, Recep Hasyalçın, Servet Tekin, Şahin Akay ve Tuncay Türen'den oluşmaktadır. Araştırmanın verileri araştırmacı tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formu ve gözlem yoluyla toplanmıştır. Görüşmeler video kamera ile kayıt edilmiştir. Bunun yanında kaynak kişilerin çalgılarının teknik detayları dijital kumpas ve dijital mikrometre ile ölçülmüş ve ölçümler fotoğraflanarak kayıt altına alınmıştır. Görüşme sonrasında çeviriyazım, analiz, denetleme ve raporlama süreçleri gerçekleştirilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre sipsi çalgısının sosyal öğrenme yoluyla öğrenildiği belirlenmiştir. Sipsinin ağızlık ve götlük / gövde adı verilen iki parçadan oluştuğu ve ağızlığa sarılan ipin akort işlevi gördüğü belirlenmiştir. Çalgının halk arasında kargı, kamış ve su kamışı olarak bilinen bitkiden yapıldığı tespit edilmiştir. Çalgının yaklaşık 1,5 oktav ses alanına sahip olduğu görülmektedir. Altınyayla'da (Dirmil) bir sipsi çalma geleneğinin varlığı tespit edilmiştir. Araştırmacılara genellikle Bucak ilçesi Taşyayla (Devri) ve Çamlık (Girmiye) köyleri çevresinde görülen, yörede düdük ve dilli düdük olarak anılan, alanyazında Bucak sipsisi olarak karşılaşılan çalgının derinlemesine ele alınması önerilmektedir.

This research aims to define the learning style, construction and performance aspects of Reed (Sipsi). This musical instrument is characteristic of the Teke Region and its people. The research method for this study was based on fieldwork. The participants were determined based on the snowball technique. They include: Avni Safa Ünlü, Bayram Bayraktar, Ferhat Erdem, Hüseyin Demir, Hüseyin Köse, İsmail Evcil, İsmail Türkkan, Kazım Yılmaz, Mehmet Ali Kayabaş, Mehmet Bedel, Ömer Erkan, Recep Hasyalçın, Servet Tekin, Şahin Akay and Tuncay Türen. The required data were collected with a semi-structured interview, which was designed by the researcher. Interviews were recorded with video-camera and the participants' musical instruments and their measurements were recorded in a detailed way with a camera and digital caliper. The interviews were transcribed and analyzed and the report was produced. The result of the research shows that this Reed instrument is learned by way of social learning. The instrument, is comprised of two parts mouthpiece (ağızlık) and body (götlük/gövde), the string wrapped around the mouthpiece works for tune/harmony and generally it has nearly 1.5 octave sound field. It was found that there is a tradition of playing Reed in Altınyayla (Dirmil). It is advised to the researchers to deeply examine the musical instrument which is seen in Bucak county Taşyayla (Devri) and Çamlık (Girmiye) villages and the district around them, called as `düdük` and `dilli düdük` in the region and named as `Bucak sipsisi` (Bucak Reed) in the related literature.