Sınıf öğretmenlerinin kullandıkları sözel olmayan iletişim kanalları ve bu kanallara ilişkin öğrenci algıları

Abstract

Bireylerin yaşamlarında en erken yaşlardan itibaren etkili olan eğitim yaşantısı ilkokul süreci ile öne çıkmaktadır. Bu nedenle ilkokul sürecinde öğretmenler ile öğrenciler arasında kurulan iletişimin niteliği, sağlıklı olup olmadığı son derece önemlidir. İletişim alanında yapılan çalışmalarda iletişimin sadece sözel iletişimden ibaret olmadığı sözel olmayan iletişim tekniklerinin(bedensel duruş, ses tonu, jest ve mimikler gibi bedensel hareketlerin) iletişimi şekillendirmede büyük etkisi olduğu bilinmektedir. Bu araştırma, sınıf öğretmenlerinin kullandıkları sözel olmayan iletişim kanallarını (bedensel duruş, ses tonu, jest ve mimikler gibi bedensel hareketleri)ve bu kanalları kullanma amaçlarını ve öğrencilerin bunları algılama durumlarını belirlemeyi amaçlamaktadır. Bu genel amaç çerçevesinde, 1. Öğretmenler sınıfta hangi sözel olmayan iletişim kanallarını kullanmaktadır? 2. Öğretmenler sınıfta kullandıkları sözel olmayan iletişim kanallarını hangi amaçlarla kullanmaktadır?3. Öğrencilerin, öğretmenlerin sınıfta kullandıkları sözel olmayan iletişim kanallarını ve kullanım amaçlarını algılama düzeyleri nedir? sorularına cevap aranmıştır.Araştırma ilişkisel tarama modelindedir.Araştırmada iki tür veri toplama aracı kullanılmıştır. Veri toplama araçlarından ilki olan yarı yapılandırılmış görüşme formu, öğretmenlere, ikincisi ise öğretmenlerden elde edilen bilgilerin ışığında oluşturulan ölçek aracılığı ile öğrencilere uygulanmıştır.Öğretmen görüşmelerinin sonuçları; alan taraması, emekli ve halen çalışmakta olan öğretmen görüşleri, akademisyen görüşleri alınarak oluşturulan veriler ile birleştirilerek Eğitimde Sözel Olmayan İletişim Ölçeği oluşturulmuştur. Geçerlik ve güvenirliği saptanan ölçek, doğrulayıcı faktör analizi de yapılarak; yüz yüze görüşmelerin gerçekleştirildiği öğretmenlerin sınıflarında eğitim görmekte olan 790 öğrencilik bir çalışma grubuna uygulanmış ve sonuçlar öğretmenlerin algıları ile karşılaştırılarak analiz edilmiştir. Çalışmanın bulgularına göre; sınıf öğretmenleri sınıflarında beden hareketlerini, baş bölgesi ifadelerini, teması, el ve kol ifadelerini ve ses tonu ifadelerini yoğun olarak kullanmaktadırlar. Sınıf ortamında öğretmenler en çok göz teması kurma, gülümseme, dudak bükme, işaret parmağını dudağına götürme, masaya ya da sıraya vurma, dokunma (temas), sıra aralarında dolaşma, el çırpma hareketlerini kullanılmaktadır. Öğretmenler sınıflarında, en çok dikkat çekmek, reddetmek, onaylama/kabul etme, kızgınlığını ifade etmek, davranışın gerçekleşmesini beklemek, beğeni, dinlenmek/odaklanmak, sınıfta sessizliği sağlamak, öğrencisini takdir etmek, sevgisini göstermek, yapılan davranıştan alıkoymak, uyarı, otorite kurma, amaçlarıyla beden dili kullanmaktadırlar. Öğretmenler sınıflarında en az, yüksek sesle konuşmayı sağlamak amacıyla ve yorgunluğunu ifade etmek amacıyla beden dili kullanmaktadırlar. Öğrencilerin öğretmenlerinde gözlemledikleri bu ifadeleri anlamlandırmalarında cinsiyet, sınıf düzeyi gibi değişkenlerin etkili olduğu da bulgular arasındadır.Çalışmanın sonuçlarına göre, sınıf öğretmenleri, sınıflarında bilinçli ya da bilinçsiz şekillerde sözel olmayan iletişim tekniklerini(bedensel duruş, ses tonu, jest ve mimikler gibi bedensel hareketleri) kullanmaktadırlar. Sözel olmayan iletişim tekniklerinin olumlu iletişim kurma ve olumlu iletişim yoluyla eğitimde verimliliği arttırma yönündeki fonksiyonu göz önüne alındığında; öğretmenlerin sözel olmayan iletişim teknikleri ve önemi hakkında bilgi sahibi olmaları ve hem teorik hem de pratik anlamda bu konuya dair uzmanlıklarının arttırılması gerekmektedir.

Educational life which is effective from the earliest ages in the lives of individuals stands out with the primary school process. For this reason, in the primary school process between teachers and students the nature of the communication and whether it is healthy or not is extremely important. In the studies conducted in the communication area, it is known to be that communication is not only verbal communication and bodily movements such as physical posture, tone, gesture and gestures have great effect in shaping the communication.This research aims to identify the non-verbal communication channels used by class teachers and the aims of using these channels and students ' perception of them. In the framework of this general purpose,1. What non-verbal communication channels does a teacher use in the classroom?2. What purposes do teachers use non-verbal communication channels in the classroom?3. What are the level of perception of the students of the non-verbal communication channels and the objectives of the usage of teachers in the classroom? questions answered.The research is in the relational screening model. Two types of data collection tools were used in the study. The half-structured interview form, which is the first data collection tool, was applied to teachers and the latter was applied to students through the scale created in the light of the information obtained from the teachers.Non-verbal Communication Scale In Education was established by combining the results of the teachers' interviews with the data generated by the field screening, retired and currently working teacher opinions and academic opinions. The validity and reliability of the scale which is determined by the verifier factor analysis as well, was applied to a study group of 790 students who were studying in the classrooms of teachers with face-to-face interviews and the results were analyzed by comparing the perceptions of the teachers.According to the findings of the study; Classroom teachers use body movements, head area expressions, touch, hand and arm expressions and voice tone expressions extensively in their classrooms. In the classroom environment, teachers mostly use eye contact, smile, lip bending, taking forefinger to the lip, tapping the table or the desk, the touch, the roaming between the desks, the hand-flapping movements. Teachers, in their classrooms use body language mostly for the purpose of taking attention, rejecting, approving/accepting, expressing resentment, waiting for the behavior to occur, appreciation, to be listened/focusing, providing classroom silence, appreciating his/her student, showing affection, preventing negative behavior, warning and authority.Teachers use body language in the least way to express their fatigue and to provide a loud speech in their classrooms. It is also among the findings that the variables such as gender and class level are influential for students to make sense of these expressions they observe in their teachers.According to the results of the study, class teachers use non-verbal communication techniques in their classrooms in conscious or unconscious ways. Considering the function of non-verbal communication techniques to increase productivity in education through positive communication and positive communication; teachers should have knowledge about the non-verbal communication techniques and its importance, and it is necessary to increase their expertise in this subject both theoretically and practically.