Post colt war security arrangements for europe: NATO and CSCE

Abstract

ÖZET Soğuk Savaşın sona ermesi ve Sovyet Bloğun dağılmasıyla 'uluslararası toplum' ciddi bir sorunla karşı karşıya kaldı. Asrın ikinci yarısına damgasını vuran çiftkutuplu sistem ortadan kalkmış, yerini çokkutuplu sisteme doğru kayan yeni bir oluşuma bırakmıştı. Uluslararası toplum gerek bu yeni ortamın, gerekse ona geçişin banş içinde olmasını sağlamakla yükümlüydü. Ancak bunun mümkün olup olmadığı ciddi tartışmalara konu oldu. Bütün bu tartışmaların belkemiğini Realist ve Liberal teoriler oluşturmaktadır. Aralarında fikir ayrılığı olmakla birlikte, realist düşünürler çokkutuplu sistemin istikrarsız olduğunu ve bu nedenle gelecek yılların savaşlara gebe olduğunu vurgularlar. Liberal teorinin savunucuları ise, toplumların geçmişten ders alıp tekamül edebilceğine ve gelişen demokrasi ve insan hakları gibi kavramlarla barışçıl bir uluslararası ortamın hazırlanabileceğine inanmaktadır. İşte bu görüşe göre, uluslararası örgütlerin bu barışçıl ortamı hazırlamada büyük katkıları olabilir. Oysa realistlerin büyük çoğunluğuna göre bu örgütler, büyük güçlerin çıkarlarını artırmada kullandıkları vasıtadan başka birşey değildir. Soğuk Savaşın sona ermesinden sonra canlanarak ateşlenen kolektif güvenlik tartışmalarını bu bağlamda incelemek gerekir. Kısa bir araştırma dahi, araştırmacıların terim üzerinde, henüz tanımlama aşamasında fikir ayrılıklarına düştüklerini göstermeye yeterlidir. Ancak bu tartışma, önümüzdeki yıllarda Avrupa'nın güvenliği konusunda en etkin rolü oynayacak örgütü/örgütleri ve bunların gerçekleştirmeleri gereken değişimleri belirlemede hayati bir önem taşımaktadır. Öyleyse, gelecek yıllarda Avrupa'mn güvenliğini sağlayacak olası düzenlemeleri tartışırken Realist ve Liberal teorileri atlamak, kolektif güvenlik terimini gözardı etmek çalışmayı temelsiz kılacaktır. Bu nedenle tezin ilk bölümü bu teorik temellere ayrılmıştır. Ayrıca bu yeni düzende uluslararası toplumu ne gibi tehlikelerinbeklediği ve ne gibi sorunların ağırlık taşıdığı da olası düzenlemelerin niteliğini önemli ölçüde etkilemektedir. Güvenlik kavramının giderek sınır tanımadığı ve daha kapsayıcı olduğu üzerinde fikirbirliği olmasına karşın, araştırmacılar yeni düzenin istikrarlı olup olmayacağı konusunda tamamen ayn görüşlere sahiptir. İkinci bölümde uluslararası toplumun kendisine karşı yeni çözümler arayacağı bu gelecek düzenin özellikleri ve temel sorunları üzerinde durulacaktır. Soğuk savaşın hemen sonrasmda başlayan tartışmalarda, şüphesiz özellikle iki uluslararası örgüt odak noktası oluşturmuştur; NATO ve AGİK. Tarihin en başarılı ittifakı kabul edilen NATO başarısı nedeniyle tarihin sayfalarına mı gömülecektir, yoksa hala Avrupa'da güvenliği sağlamada etkin tek örgüt müdür? Yeni dünya düzenine uyum sağlamak için değişmesi gerektiği açıktır, ancak bu değişimler onun başarısını sağlayan özelliklerini yok ederek avantajını ortadan kaldırmaz mı? İşte, Üçüncü Bölüm'de NATO hakkında kısa bir bilgi verdikten sonra ele alınacak tartışmalar bunlardır. AGİK ise özellikle üç özelliğinden ötürü öne çıkarılır. Diğer Soğuk Savaş devri örgütlerinden farklı olarak yeni ve modern kavramlar üzerine kurulması, konu ve üye bakımından kapsayıcı olması ve kolektif güvenlik için uygun bir zemin oluşturması. Özellikle bu son öğe, onun liberal teoristler tarafından en sık bahsedilen örgüt haline gelmesini sağlamıştın. Dördüncü Bölüm de bu tartışmalar incelenecek, AGİK'in gelişmesi ve yapısı aktarılacaktır. Ne var ki, yeni gelişmeler çözümün bu kadar yalın olamayacağını apaçık ortaya koymuştur. Herşeyden önce gelişmekte olan bir Avrupa Birliği ve onun güvenlik kolunu teşkil eden Batı Avrupa Birliği vardır ki, bunları göz önüne almadan yapılacak tüm hesaplar geri dönecektir. Ayrıca Birleşmiş Milletler de, ortaya çıkan tüm uluslarası krizlerden zaferle çıkan tek örgüt görünümüne bürünmeye başlamıştır. Bu örgütleri göz ardı etmeyen araştırmacılar, daha karmaşık modeller ortaya sürer. Beşinci Bölüm bu diğer örgütlerdeki son gelişmelere, ve bu beşuluslararası örgüt arasında olabilecek etkileşim modellerine ayrılmıştır. Son bölüm, araştırmacıların ileri sürdüğü bu modellerin erken bir testi niteliğindedir. Uluslararası örgütler, Soğuk Savaş sonrasında iki önemli sınavdan geçmiştir; Körfez Savaşı ve Yugoslav Krizi. Bu iki smav da iyimser görüşler için vaktin henüz çok erken olduğunu göstermiştir. Bu bölümde, her bir uluslararası örgütün sınavlar karşısında takındığı tavır incelenerek, daha önce ortaya atılan görüşlerin tutarlılığı gözden geçirilmiştir.

ABSTRACT The purpose of this study is to analyse the arrangements, which have been proposed by scholars and politicians to maintain peace and security in Europe in the post cold war period. In the first chapter, the theoretical roots of these current debates will be analysed and the historical developments will be summarized. In the second chapter, the main features of the post cold war era will be drawn, as well as, its essential problems. In the third chapter NATO will be discussed; is it still needed and what kind of transformation is necessary? Similarly, the fourth chapter will focus on another organization whose importance is frequently emphasized; the CSCE. Can it serve as a convenient framework for collective security or its advantages (mainly its wide scope and membership and flexibility) will also become its disadvantages? However, it does not take long to realize that any sollution to security problems, which ignore the EU, the WEU and the UN will fall. So the fifth chapter deals with the models of interaction between these five international organizations. The last chapter, on the other hand, is divided for testing these proposals with two incidents at hand; the Gulf War and the crisis in former Yugoslavia. For this purpose, the actions taken by each international organizations during these crisis are evaluated. However, it is important to note that the results will not have direct implications for security arrangements in Europe, as it is obvious that it is too early to reach a strict conclusion.