Francishe agreements under EC Competition Law

Abstract

11 ÖZET Avrupa Topluluğu Hukuku'nda Franchise Sözleşmeleri konulu çalışmamızın amacı uygulamada oldukça yaygın kullanılan franchise sözleşmelerini Avrupa Topluluğu Rekabet Hukuku kapsamında incelemektir. Amerika Birleşik Devletleri'nde ortaya çıkan ve 1950'li yıllarda Avrupa'da da uygulama alanı bulan franchise sözleşmeleri tüm dünyada olduğu gibi Avrupa Birliği'nde de üretilen malların dağıtımında kullanılan ve franchise veren ile franchise alan arasında yapılan bir sözleşme türüdür. Bu sözleşme, içerdiği hükümler itibariyle taraflara, sözleşmenin amacı doğrultusunda, bazı yükümlülükler yüklemekte ve bu suretle tarafların ticaret yapma özgürlüğünü rekabet hukuku açısından kısıtlamaktadır. Bu tez çerçevesinde amaç edinilen, Avrupa Topluluğu Rekabet Hukuku'nun franchise sözleşmelerine yaklaşımı ve Avrupa Topluluğu Rekabet Hukuku bünyesindeki Topluluk kurumları tarafından franchise sözleşmelerine getirilen kural ve düzenlemeleri incelemek ve bu inceleme neticesinde franchise sözleşmelerinin Avrupa Topluluğu' ndaki uygulama alanına dair tespitlerde bulunmaktır. Tezin hazırlanmasına yönelik araştırmalarda ağırlıklı olarak kullanılan yöntem, franchise sözleşmelerinin Avrupa Topluluğu Rekabet Hukuku kapsamında uygulanması konusundaki Avrupa Topluluğu mevzuatından, Avrupa Adalet Divanı ve Avrupa İlk Derece Mahkemesi (the European Court of First Instance) kararlarından, Topluluk kurumları yayınlarından ve yerli ve yabancı eserlerden yararlanmaktır. Gerek Türkiye'de gerekse Brüksel'deki üniversite ve kütüphanelerde tez konusuyla ilgili tüm dokümanlar taranmış ve en yeni tarihli eserlerden faydalanılmıştır.HI Araştırmalar sonucunda elde edilen bulgular, genelde Topluluk mevzuatında franchise sözleşmelerine yönelik düzenlemelerin detaylı incelenmesi neticesinde elde edilmiştir. Avrupa Topluluğu Rekabet Hukuku'nun franchise sözleşmelerine uygulanması konusu ilk kez 1986 yılındaki Pronuptia davası ile gündeme gelmiştir. Sonraki yıllarda Topluluk Rekabet Hukuku'nun franchise sözleşmelerine uygulanması konusunda 4087/88 sayılı Tüzük yürürlüğe girmiş ve bu Tüzük 2000 yılına kadar uygulanmıştır. En son olarak ise 2790/99 sayılı Tüzük yayınlanmıştır. Bu son Tüzüğün konusu, Topluluk Rekabet Hukuku'nun, üretim zincirinin farklı seviyelerindeki işletmeler arasında yapılan ve dikey anlaşmalar olarak bilinen anlaşma türlerine uygulanmasıdır ve franchise sözleşmeleri de bu Tüzük kapsamındadır. Tezin amacı doğrultusunda, franchise sözleşmelerini konu edinen ilk ve son Topluluk Mahkemesi kararı olan Pronuptia kararı, Pronuptia kararını takiben Avrupa Topluluğu Komisyonu'na Topluluk rekabet kurallarından muafiyet talebiyle yapılan beş başvuru ve bu başvuruların sonucu olan beş ayrı Komisyon Kararı, 4087/88 sayılı Tüzük ve de son olarak 2790/99 sayılı Tüzük karşılaştırmalı olarak detaylı bir biçimde incelenmiştir. Franchise sözleşmeleri Pronuptia kararından itibaren Topluluk bünyesindeki rekabet koşullarını iyileştirecek bir sözleşme türü olarak kabul edilmiştir. Bu anlayış ilgili mevzuata da yansımıştır. 2790/99 sayılı Tüzük de genel olarak bu anlayışı yansıtmakla beraber, genel çerçevede bir düzenleme olması ve önceki Tüzüğe oranla franchise sözleşmelerini açıkça düzenlememesi sebebiyle franchise dünyasında pek hoş karşılanmamış ve franchise sistemine zarar verecek bir düzenleme olarak yorumlanmıştır. Genel anlamda dikey anlaşmalara uygulanan 2790/99 sayılı Tüzük kanaatimce de franchise sözleşmeleri açısından belirsizlikler içermektedir. Franchise sözleşmelerinin hazırlanmasında, Tüzük'teki belirsizlikler sebebiyle franchise sözleşmeleri yerine başka sözleşme türlerinin tercih edilmesiIV söz konusu olabilecek ve bu durumda franchise sözleşmelerinin yapısında ve bu sözleşmelerin tercih edilme oranında değişiklikler meydana gelebilecektir.