Şeyh Ubeydullah Nehri`nin siyasi faaliyetleri

Abstract

Osmanlı Devleti, Kürt coğrafyasını hâkimiyetine aldıktan sonra bölgede farklı statüde olan yönetim birimleri oluşturmuştu. Bunlar içerisinde özellikle sınır bölgelerinde olup belli bir otonomiye sahip olan emirlikler olmuştur. 19. yüzyıla kadar varlıklarını devam ettiren emirlikler, Osmanlı Devleti'nin merkezileşmesiyle birlikte kaldırılmışlardır. Kürt emirliklerinin kaldırılmasıyla Kürdistan'da oluşan iktidar boşluğunu şeyhler doldurmaya başlamıştır. Bu şeyhler içerisinde en önemli kişi kuşkusuz Şeyh Ubeydullah olmuştur. Şeyh Ubeydullah, sadece Osmanlı Kürtlerinin değil aynı zamanda İran Kürtlerinin de lideri konumundaydı. Şeyh Ubeydullah'ın siyasi faaliyetleri, babasından tevarüs ederek, daha genç yaşlarında başlamıştır. Ruslara karşı yapılan 1853-1856 Kırım Savaşı ile 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'na binlerce müridi ile birlikte katılmıştı. Ancak 93 Harbi'nden, savaş alanında yaşadığı bazı sıkıntılar nedeniyle ayrılmıştır.Şeyh Ubeydullah, Kürt aşiretlerinin ve toplumunun siyasi lideri olarak, Kürtleri kendi otoritesi altında otonom bir yönetim kurmak amacıyla 1879'da İmadiye Ayaklanması'nı yapmıştır ancak olayın bastırılmasından sonra Sultan'a sadakatini sunmasıyla affedilmiştir.Şeyh Ubeydullah'ın en fazla üzerinde durulan siyasi faaliyeti 1880'de İran-Kaçar Devleti'ne karşı yaptığı ayaklanmadır. İran'ın Kürtlere yaptığı zulümler, bölgede Ermeni ve Nasturilere tanınması öngörülen ayrıcalıklar, Kürt aşiretlerinin sınır ihlallerinden dolayı meydana gelen kargaşa, Şeyhin İran ile olan kişisel problemleri, İran'ın Sünni Kürtlere karşı yaptığı ayrımcılık gibi birçok problemin yanında, Şeyhin bölgeyi kendi kontrolüne almak istemesi gibi nedenlerle İran'a karşı başkaldırmıştır.Şeyh Ubeydullah'ın 1880 ayaklanmasında başarısız olması, İran'ın isteğiyle Rusya'nın bölgeye asker gönderecek olması ve İngiltere'nin baskıları sonucunda Osmanlı Devleti zor durumda kalmıştır. Bunun sonucunda Şeyh Ubeydullah, İstanbul'a getirildiyse de bir yıl sonra kaçıp tekrar ayaklanma hazırlıklarına başlaması İran, İngiltere ve Rusya'nın Osmanlı'ya baskı yapmasına neden olmuştur. Uluslararası baskının sonucunda Osmanlı Devleti, Şeyh Ubeydullah'ı Hicaz'a sürgüne göndermek zorunda kalmıştır.Anahtar Kelimeler: Şeyh Ubeydullah, Osmanlı-İran Sınırı, İmadiye Ayaklanması,İran Ayaklanması, Kürtler

The geography of Kurdish which Sultan Yavuz Selim incorporated into after the Iranian expedition was administered in the form of the emirates until the beginning of the 19th century. Kurdish Emirates which has a certain autonomy until then was removed by the centralization in the 19th century. Sheikhs have achieved a natural leadership position since administrators sent to the region to handle problems failed by the centralization . The most important person in these sheikhs has been undoubtly Sheikh Ubeydullah. Sheikh Ubeydullah was the natural leader of the Iranian Kurds as well.Sheikh Ubeydullah has dealt with military issues since he was young after inherited from his father. He took part in Ottoman-Russian War in 1877-1878 and 1853-1856 Crimean War with his thousands of followers. But he withdrew from battlefield of 93's War because of problems that he faced in the war.Sheikh Ubeydullah, did the Amadia Revolt against the Ottoman Empire in 1879 to bring together the Kurds under their own authority, but after the Suppression of the event, he was forgiven with showing loyalty to the Sultan.The most important political event that Sheikh Ubeydullah operated was the revolt against Iran Qajar state. Sheikh Ubeydullah rebelled against Iran due to these several reasons that the opressions of Iran aplied Kurds in 1880, privileges forseen to Armenian and Nestorians in the region, the chaos that have occurred due to the breach of the border of the Kurdish tribes, the Sheikh's previous problems with Iran, Iran's discrimination against Sunni Kurds and many problems such as Sheikh's desire of region to take control of himself.The Ottoman Empire fell in the difficult situation because of the fact that The Russia would send military forces to that region, Sheikh Ubeydullah's unsuccessful revolt in 1880 and British Empire's pressures. As a result of these, Sheikh Ubeydullah escaped and had began to prepare for another revolt even if he was captured and brought to İstanbul, and it caused Iran, British Empire and Russia make pressure on Ottoman Empire. Due to international pressures, Ottoman Empire had to send Sheikh Ubeydullah to Hejaz region.Key Words: Sheikh Ubeydullah, Ottoman-İran Borderland, Amadia Revolt, Iran Invasion, Kurds