Muhyyiddin İbnü`l-Arâbî`de hayal kavramının ontolojik mertebesi

Abstract

Muhyiddinİbnü'l-Arabî'nin hayal anlayışınınontolojik mertebesinin incelendiği bu çalışmada, hayal mefkûresininonun Tanrı, insan ve evren tasavvurunu önemli ölçüde etkilediği tartışılacaktır. İbnü'l-Arabî'nin düşünce sisteminde hayalgenel olarak; ontolojik,kozmolojik ve epistemolojik olmak üzere üç kısımda değerlendirilebilir. `Tanrı'nın Zihni` olarak ifade edilen, Tanrı'nın ezeli ilmi olan ontolojik hayal (âma), kozmoloji düşüncesini izah ederken yaratılış mertebelerinin ortasında gördüğü hayal (âlem-i misal, berzah) ve insanın zihni kuvveleri ile hayal âlemi arasındaki epistemik ilişkiyi ortaya koyarken söz ettiği hayal (idrak, muhayyile, hafıza, musavvira). İbnü'l-Arabî'ye göre hayal duyular ile akıl arasında bir idrak ve metafizik âleme açılan bir kapıdır. Bu, hayalin insani olan yönüdür. Öte yandan hayal, Hakkın ilk zuhur ettiği mertebe ile bütün âlem (mâsivâ)arasında kendine özgü işleyiş şekli olan bir ara âlem özelliğini taşımaktadır. İbnü'l-Arabî,önceki filozof ve düşünürler gibi hayalin psikolojik boyutunu kabul etmenin yanı sıra, hayalin yanılsamalardan ibaret olmadığına ve aşkın bir boyutunun olduğuna inanır. Hayalin ontolojik mertebesi olan bu aşkınlık, soyut anlamlar ile duyulur şeyler âlemi arasında orta bir (berzah) mertebedir. Ona göre bilgiye ulaşma açısından hayal bir gerçeklik âlemidir.İbnü'l-Arabî, maddi âlem ile metafizik âlem arasındaki karşıtlık sorununu üçüncü ve bir ara âlem gördüğü hayal âlemi ile çözmeye çalışır. Varlığın birliği hususunda, ikiliğe düşmenin gediğini hayal mefkûresi ile kapatır. Hayal sayesinde soyut şeyler somut şekillere bürünür. Bu anlamda hayal âlemi gayri maddi hakikatler âlemidir. Varoluşun tabiatını anlamaya yönelik bütün insanların sahip olduğu en anlaşılır yol kendi hayallerimiz, özellikle de rüyalarımızdır. Hayal dünyamızın içerisine daldıkça, onun özelliğinin varoluşun özelliğine benzediğini görürüz. Hayallerimiz ruhumuzla bedenimiz arasında bir berzah olduğu gibi, varoluş da vücûd ile hiçlik arasında bir berzahtır. İbnü'l-Arabî, bu düzeyde hayaleve nasıl işlediğine dair bilgi sahibi olduğumuzda dini düşüncenin temel ruhuna ulaşabileceğimize inanır.

In this study, in which the ontological level of the imagination concept of Muhyiddin Ibn al-Arabi is examined, it has been discussed that the ideal of imagination he adopted significantly influenced his imagination of God, human and the universe. As Ibnu'l-Arabî's ideology regards, imagination can be evaluated in three parts as ontological, cosmological and epistemological. The ontological imagination (âma) we could call as 'God's Mind' that is His eternal knowledge, the one, when he explains the idea of cosmology (the intermediate realm), he regards to be in the midst of phases of creation, and the one he refers to (as perception, imagination, memory, formation) while putting forth the epistemic relationship between man's mental abilities and his realm of the imaginary. According to Ibn al-Arabi, the imagination is a gate between the senses and the mind, which leads to an understanding and a metaphysical world. This is the human aspect of the imagination. On the other hand, imagination is an intermediate world with its own unique mode of operation present in between the phase during which the first manifestation of the truth takes place and the whole universe (maseewa-everything other than Allah). Ibn al-'Arabi, in addition to accepting the psychological aspect of the imagination like the previous philosophers and thinkers, believes that imagination is not merely illusions and that there is a transcendental dimension. This transcendence, which is the ontological stage of the imagination, is a middle (the intermediate realm) level between the world of intangibilities and the perceptible one. According to him, the imagination is a world of realities in terms of reaching the information. Ibn al-'Arabi seeks to solve the problem of contrast between the physical and the metaphysical realms with the realm of imaginary, which he sees as a third and an intermediate realm. He fills the gap caused by being in a dilemma in relation to the unity of existence with the ideal of imagination. Through imagination, abstract things take on concrete forms. In this sense, the realm of illusions is the realm of illusory truths. The clearest way that all people have to understand the nature of existence is our own imaginations, especially our own dreams. As we dive into our imaginary world, we see that its characteristic resembles that of existence. Just as our imaginations are a realm between our souls and our bodies, existence is a starkness between the body and nothingness. Ibn al-'Arabi believes that when we have an imagination of such a level and the knowledge as to how it actualizes, we can reach the fundamental spirit of religious thought.