Bir modernlik zemini: barok aşırılık

Abstract

Klasik mimarlık ve sanat tarihyazımında barok, çoğunlukla ya estetik bir kategori ya da bir dönem adı olarak kullanılmaktadır. Estetik bir kategori olarak başlangıçta bitmiş ve alışıldık olanın dışında kalan herşey anlamında, görece nötr bir sıfatken, normatif perspektif içinden, eksik ve sapkın olanı imleyişi ile olumsuz bir anlam kazanmıştır. 19.yüzyıl ile dönemselleştirici tarih anlatısının belirleyiciğili altında, kabaca 1600-1750 tarihleri arasında, Avrupa'da beliren sanatsal üretimi adlandırmak için kullanılmaktadır. Bu hali ile Barok sanatın, başta mimarlık olmak üzere, resim, heykel ve müzik gibi alanlardan biçimlendiği varsayılmıştır. Ancak bir kez dönem olarak kullanılmaya başlandığında, sanatı aşarak, sözü edilen dönemin bütün pratikerinin gerisindeki motivasyon olarak da görülür. Bugün bir solukta dünyanın geçmişini tarihselleştirmeye yarayan sistemin; sınırlı, ancak çok sayıdaki bileşeninden biridir. Dolayısıyla birçok başka dönem ismi ile birlike kapalı bir tarih anlatısının kurucu nüvesine dönüşür. Bir dönem ismi olarak kullanıldığında, sadece Avrupa'yı değil dünyanın bütününü düzenlemek için işe koşulur. Çünkü parçası olduğu dönemselleştirici tarih anlatısı, zamansal ve mekansal olarak bütün dünyayı hizada tutma iddiasına ve kapsamına sahiptir. Bu kapsamlılık içinde estetik kategori olma niteliği, tarihsel dönem anlatısının mekansal çerçevesini belirlemekte etkinleşerek, mekanı zamanın içeriğine dönüştürür. Bütün kültürel coğrafyalar için zamanı, dönem anlatısı içinden birleştirerek aynılaştıran tarih görüşü, ilerlemeci söylemi güçlendirirken mekana özgülüklerin farkedilmesini de engellemiş olur. 20.yüzyılın ikinci yarısı ile ortaya konan eleştiriler bir kavram olarak baroğun sahip olduğu özellikler bağlamında farklı okunma potansiyellerine dikkat çekmiş oldu. Özellikle Rönesans dönemiyle başlayan, düşünsel olanlar da dahil olmak üzere, insanın bütün yapıp ettiklerini, kuramsal bir zeminde yeniden kurma ve temsil etme çabasının dışında, barok bütünüyle pratik içinden varolur. Dolayısıyla bir Barok dönem eyleyicisi, birşeyin nasıl yapılması gerektiği sorusunu, soyut kategoriler içinden değil, ancak yaptıkları içinden yanıtlamış olur. Kuramsal ya da geleneksel ölçütlerden azade bir yapma biçimi, nerede duracağını bilmeyen, aşırılık içinden bir araya gelmiş bir yığın görüntüsü taşır. Hem nasıl anlaşılması gerektiğine dair bir kılavuzu olmayışı, hem de parçası kılındığı doğrusal tarih anlatısını eleştiriye açacak iç işleyişi sayesinde, barok farklı okumalara elverişli bir metafora dönüşür. Bahsedilen özellikleri bağlamında barok bu çalışmada dört ana bölüm, bir sonuç bölümü olmak üzere, beş bölümde ele alınmaya çalışılmıştır. Bu bölümlerden ilki olan Füzyon; 17. ve 18.yüzyıllarda, anlamı bilgiye dönüştüren süreci sistemli bir azaltma ve indirgeme süreci olarak ele almaya çalışır. Anlamın oluşumunu şeylerin füzyonu olarak değerlendirirsek, bilgi şeylerin denetimsizce karışmasına karşı getirilen bir sistematiktir. Fizyon bölümü yaratıcı bir kavram olan baroğun, bilgiye dönüşme sürecinde, stile indirgenmesini kavramsallaştırmaya çalışmaktadır. Üçüncü bölüm, bir sistemin parçası kılınmazdan önce barok anlamın üretim ve dolaşım biçimleri hakkında çıkarım yapmaya çalışırken, dördüncü bölüm; baroğun bir metafor olarak bugün kullanım şekilleri ve alternatif tarih yazım yöntemleri için nasıl kullanılabilir olduğu hakkında bir fikir yürütme denemesidir. Son bölüm ise önceki bölümlerden edinilen vizyon ile baroğa atfedilen özelliklerin farklı modernlik durumlarını kapsayacak bir zemin olarak değerlendirilmesi konusunun tartışmaya açılması amacını taşımaktadır.

Baroque, in classical architecture and art historiography, is mostly used as an aesthetic category or a period name. As an aesthetic category while it used to mean as everything that is finished or out of well known and a relatively neutral adjective, it gained a negative meaning out of normative perspective, as it implied the deficient and deviant. Together with 19th century, under the determinism of periodizing history narrative, it is used to name the artistic production roughly between years 1600 and 1750. With this form, it is assumed that baroque art is shaped from fields such as architecture, painting, sculpture and music. However once it started to be used as a period it exceeds art and is observed as the motivation behind all practices of the period. Today it is one of the limited but numerous components of the system trying to historicize the past of the world at a glance. Therefore, together with many other period names, it is converted to the founder core of a closed history narrative. When used as a period name Baroque is made to arrange not only Europe art history but also the whole world history. Because the periodizing history narrative which it is a part of, has the capacity and context to keep whole world in a balance spatially and temporally. Within this sophistication, the feature to be a category becomes active in determining the spatial frame of historical period narrative and converts place to a content of time. For all cultural geographies, historical opinion which combines and similarizes time through period narrative and strengthens the progressive discourse while it prevents spatial freedoms to be realized. Criticisms which were presented together with the second half of 20th century, have stressed the interpretation potentials of baroque as a concept in the context of its features. Especially apart from the effort of reestablishing and representing whatever was made by humans on a theoretical ground including intellectual ones and which was initiated together with Renaissance, baroque completely exists within the practice. Therefore a baroque period practitioner answers the question `how something should be made` not from virtual categories but from what has been done. Accordingly a way of doing that is free from theoretical or traditional measures, seem to be a mass which doesn't know where to stop and which has been gathered through excessiveness. As there is not a manual to understand it and due to its inner operation which will leave direct history narrative, which it is a part of, open to criticism, baroque is converted into a metaphor with various interpretations. In the context of mentioned features baroque was handled in this study under five sections, four main sections and one conclusion section. First section is Fusion and handles the process converting meaning to information in 17th and 18th centuries as a systematical reduction. If we evaluate formation of meaning as fusion of things knowledge is a systematic against uncontrolled combination of things. Fission section tries to conceptualize reduction of baroque which is a creative concept to style during the process of conversion to knowledge. While third section tries to deduce about production and circulation types of baroque meaning before it is deemed as a part of a system, fourth section is an opinion stating about usage types of barouque today as a metaphor and its usability for alternative history narrative methods. Final section aims to open discussion related with evaluation of features attributed to barouque together with the vision obtained from previous sections as a platform to cover their various modernity conditions.