Şanlıurfa kentsel sit alanısokak sağlıklaştırma çalışmalarının analizi ve değerlendirilmesi

Abstract

Urfa kenti, ilk kurulan yerleşim alanları içerisinde yer almaktadır. Ayrıca Mezopotamya'yı Anadolu'ya bağlayan ticaret merkezi konumundadır. Konumundan dolayı oldukça önemli olan şehrin 16.yy'daki mekân oluşumları, ekonomik ve kültürel yapılar çevresinde geliştiği görülmektedir. 16.yy'dan başlayarak 19.yy sonları ve 20.yy başlarına kadar olan süreçte tarihi kent dokusu içindeki yapıların inşa edilme şekilleri 'mahalle kavramı' çerçevesinde oluşmuştur. Mahalle kavramı ve kent hafızasının oluşumunda, aynı topluluğa ait hanelerin bir arada oturma istekleri ve geniş aile kavramları etkilidir. Mahalleyi oluşturan sokaklar ve sokakları birbiriyle buluşturan meydanlar varlığını uzun süre koruyan mekânlar haline gelmiştir. Günümüzde halen varlığını sürdüren tarihi doku içinde bulunan sokaklar şehir için, tarihin kültürünü yansıttığından dolayı oldukça önemlidir. Sokaklar, örf /adet, gelenek ve göreneklerin yansıdığı yapıları içerisinde barındırmaktadır. Yapıların konumlanması ve cephe elemanlarının yerleşiminde ise bu yansıma ön plandadır. Ayrıca sokakların dar ve yüksek duvarlara sahip olması Urfa'nın fiziki konumunun etkisidir.1999 yılından itibaren Şanlıurfa'da tescillenen ve tescillenmeyen sokaklarda sağlıklaştırma projeleri yapılmaya başlanılmıştır. İlgili kurum tarafından onaylanan projeler uygulamaya geçirilmiştir. Yapılan birçok uygulamada özgün sokak dokusuna müdahalelerde bulunulmuştur. Tezde Şanlıurfa kentinde kurum onaylı sağlıklaştırma projelerinin ve bu projelere göre yapılmış olan uygulamaların analiz ve değerlendirmeleri belirlenen sokaklarda yapılmıştır. Belirlenen çalışma alanı, Bey kapısı, Camii Kebir, Kurtuluş ve Pınarbaşı Mahallelerinin sınırlarına değen, Kazancı Bedih Sokak, Karakol Sokağın bir kısmı ve 58 Meydanında bulunan yapıların tescilli olup olmadığına bakılmaksızın yapı envanterleri oluşturulmuş ve bir doküman haline getirilmiştir. Tez çalışmasında, gelecekte yapılacak sokak sağlıklaştırma projeleri ve uygulamalarının bilimsel olarak ele alınmasına katkı sağlanması düşünülmektedir.

The city of Urfa is located in one of the first human settlements, which also serves as a trade center that connects Mesopotamia to Anatolia. The city is important due to its location and the 16th century formations of the city are seen to have developed around economic and cultural structures. Starting from the 16th century to the end of the 19th century and until the beginning of the 20th century, the construction of the structures within the historical urban city fabric was formed within the concept of district. Living together in households within the same community and the concept of extended family had an effect on the concept of districts and the formation of the urban memory.The streets which made up districts and the squares where the streets converged have become places that maintained their existence for a long time. The streets that are still in existence today are important for the city because it reflects the historical culture. The streets contain structures that reflect traditions and customs of the inhabitants. This reflection is at the forefront in the positioning of the structures and the placement of the facade elements. In addition, to these facts that the streets have narrow and high walls which were influenced by the physical position of Urfa.Since the beginning of 1999, registered streets rehabilitation projects of Şanlıurfa have started. Rehabilitation projects approved by the committee have been implemented. During the implementation, interventions have been made to retain the original street texture. The study contains, regardless of whether the buildings within the region are registered or not, building inventories have been formed and turned into a document which is included in Bey Kapısı, Camii Kebir, Kurtuluş and Pınarbaşı districts. This thesis is intended to contribute a scientific perspective to street rehabilitation projects and implemantations for the future.