İlköğretim ve lise öğrencilerinin ağabey veya ablalarıyla ilişkide algıladıkları kabul-reddin anne-baba kabul-reddi, psikolojik uyum ve aile-içi çatışma ve eş kabul-reddi ile ilişkisi

Abstract

Rohner (1976, 1988, 2005) tarafından ortaya atılmış olan Ebeveyn Kabul-Red Kuramı üzerine temellendirilmiş olan bu çalışmada, ağabey/abla kabul-reddinin, küçük kardeşlerin üzerindeki etkileri ve diğer aile değişkenleri ile ilişkisi araştırılmıştır.İki çocuklu ailelerle yürütülmüş olan çalışmanın örneklemi, yaşları 9 ile 17 arasında değişen 180 küçük kardeş ile onların yaşları 12 ile 18 arasında değişen ağabey/ablaları, anne ve babaları olmak üzere toplam 720 kişiden oluşmuştur. Araştırmada ebeveyn kabul-red/kontrolü, Ebeveyn Kabul-Red/Kontrol Ölçeği (EKRÖ/K); kişilik uyumu, Kişilik Değerlendirme Ölçeği (KİDÖ); eş kabul-red/kontrolü Eş Kabul-Red Ölçeği (EŞKRÖ), ağabey/abla kabul-red/kontrolü ise Ağabey/Abla Kabul Red Ölçeği (AKRÖ) ile değerlendirilmiştir.Araştırmada, ağabey/abla kabul-red ve kontrolünün, anne-babanın küçük kardeşe nasıl davrandığına bağlı olduğu; ailedeki küçük çocukların nasıl bir psikolojik uyuma sahip olduklarının en az anne-babaları kadar ağabey/ablaları tarafından da ne kadar kabul ya da red edildiklerine bağlı olduğu bulunmuştur. Ağabey/ablasıyla ilişkisinde kabul algılayan kardeşlerin psikolojik uyumu, red algılayan kardeşlere göre belirgin bir şekilde daha sağlıklıdır. Araştırmadan elde edilen bulgular, ağabey/ ablaların küçük kardeşlerine karşı nasıl bir tavır içerisinde olacaklarının ise anne-babalarıyla ilişkide ne kadar kabul ya da red edildiklerine bağlı olduğunu ortaya koymuştur. Bu araştırmada ortaya çıkan önemli bir bulgu da, ailede anne-baba arasındaki geçimsizliğin tüm aile bireylerinin psikolojik uyumunu olumsuz etkilediği gibi, anne-babanın her iki çocuğuna karşıda daha red edici davranmalarına yol açtığıdır.Bu çalışma, kabul-red kuramı içerisinde, ağabey/abla kabul-reddinin çalışılmasını başlatan ilk çalışma olarak, ülkemizdeki ailelerde ağabey/abla kabul-reddinin özellikle küçük kardeşin psikolojik uyumda önemli bir rol oynadığını ortaya koymuştur.ANAHTAR SÖZCÜKLER: Kardeş İlişkisi, Anne-Baba Kabul-Reddi, Eşler Arası Çatışma, Psikolojik Uyum.

Based on parental Acceptance-Rejection Theory developed by Rohner (1976, 1988, 2005), this study invesitgated the effects of elder sibling?s acceptance-rejection on psychological adjustment of younger sibling and its relation to various familial factors.The sample of the study consisted of 180 children (between 9-17) and their elder siblings (between 12 and 18), mothers and fathers, adding up to a total of 720 respondents. Elder sibling, parental and intimate partner acceptance-rejection/control were assessed with the Elder Sibling Acceptance-Rejection/Control Questionnaire (ESARQ/C), Parental Acceptance-Rejection/Control Questionnaire (PARQ/C), and the Intimate Partner Acceptance-Rejection/Control Questionnaire (IPARQ/C), respectively. Psychological adjustment was measured with the Personality Assessment Questionnaire PAQ),Elder sibling acceptance-rejection and control were related to the parental acceptance-rejection/control; psychological adjustment of the younger sibling depended on how much the he/she was accepted or rejected by the elder sibling as much as it depended on how much the the parents accepted or rejected him/her. Psychological adjustment of children rejected by their elder siblings were strikingly less healthier than those accepted by their elder siblings. The findings of the study demonstarted that the how much the elder siblings would accept or reject their younger brothers or sisters depended on how much the the elder siblings were accepted or rejected by their parents. Another important finding of the study was that inter-parental conflict affected psychological adjustment of all memebers of the family negatively and that caused the parents act less acceptingly towards their children.Being the pioneeering study in the study of elder sibling acceptance and rejection within the Acceptance-Rejection Theory, this study has demonstrated the importance of elder sibling acceptance-rejection especially in the psychologial adjustment of their younger brothers and sisters.KEYWORDS: Sibling Relationships, Parental Acceptance-Rejection Theory, Inter-Parental Conflict, Psychological Adjustment