İlk ve orta öğretimde görevli fen bilimleri ve sosyal bilimler öğretmenlerinin tükenmişlik düzeyleri ?İstanbul ili Pendik ilçesi örneği?

Abstract

Tukenme, kisinin ne yaparsa yapsın, ne denli cabalarsa cabalasın durumda birdeğisiklik yaratamadığı algısının onda yarattığı bir yılgınlıktır. Tukenme sonucundayaratıcılık yok olur ve daha iyisi icin uğras verilmez. Tukenmislik, ?nsanlarla yuz yuzeiliski icinde olan meslek calısanlarında daha cok gorulmektedir. Bu nedenle oğretmenlertukenmislik bakımından onemli risk grubunu olusturmaktadır. Fen Bilimleri ve SosyalBilimler oğretmenlerinin tukenmisliği, bu arastırmanın problemini olusturmaktadır. TurkMilli Eğitimi acısından, genclerin eğitim-oğretim kalitesinin sağlıklı olması acısındanoğretmenlerin tukenmislik duzeylerinin ve sebeplerinin arastırılması onemlidir. Onedenle, arastırmanın amacı, ?oğretmenlerin mesleki tukenmislik duzeylerini farklıdemografik değiskenlere gore saptamak? olarak belirlenmistir.Arastırma evrenini, ?stanbul ili Pendik ilcesi sınırları icinde yer alan ilkoğretim veortaoğretim okullarında gorev yapan 358 fen bilimleri ve 452 sosyal bilimler oğretmenleriolusturmaktadır. Arastırmanın ornekleminde yer alan ilkoğretim ve ortaoğretim okulları,sosyo-ekonomik duzeyleri belirlendikten sonra tesadufi ornekleme yoluyla secilmistir.Arastırmada betimsel arastırma yontemlerinden genel tarama modeli kullanılmıstır.Arastırmada arastırmacı tarafından gelistirilen kisisel bilgi formu ile gecerlik veguvenirliği Tumkaya tarafından 1996'da yapılan ve Seidman ve Zager tarafından (1986-87) gelistirilen ?Oğretmen Tukenmisliği Olceği?nden (OTO) yararlanılmıstır.Katılımcıların demografik ozellikleriyle ilgili cesitli değiskenlere iliskin bilgilerarastırmacı tarafından gelistirilen ? Kisisel Bilgi Formu? ile toplanmıstır. Bu form ilekatılımcı oğretmenler hakkında cesitli bağımsız değiskenlere (okul turu, brans, cinsiyet,yas, medeni durum, sahip olunan cocuk sayısı, mesleki kıdem, sınıflardaki oğrenci sayısı,sosyal ve kulturel faaliyetlere katılım, okul cevresinin sosyo-ekonomik duzeyleri, okulyonetiminin kararlarındaki adalet, sorunlu sınıf sayısı, arac-gerec yeterliliği, veli desteği)yonelik veri toplanmıstır.Verilerin analizinde kisisel bilgi formu ve veri toplama araclarından elde edilenveriler kodlanarak SPSS ( Sosyal Bilimler ?cin ?statistik Paket Programı) 11.00programına girilerek analizi yapılmıstırArastırma sonuclarına gore; oğretmenlerin tukenmislik duzeyi ilk veortaoğretimde calısma durumuna, fen bilimleri ve sosyal bilimler branslarından birinemensup olma ve medeni durumlarına gore, farklılasmadığı gorulmektedir. Kadınoğretmenlerde ??se Bağlı Stresle Basa Cıkma? ve ?Oğrenciye Yonelik Tutumlar?boyutundaki tukenmislik duzeyi erkek oğretmenlerden yuksek bulunmustur. ??sDoyumuna Bağlı Tukenmislik Duzeyleri? ve ??dari Destek? boyutunda tukenmislikcinsiyete gore farklılasmamaktadır. Yas ve mesleki kıdem ile tukenmislik arasında tersyonde bir iliski olduğu soylenebilir. Ancak, ??dari Destek? boyutunda farklılasmayarastlanmamıstır. Bunun yanında genc oğretmenlerin ??se Bağlı Stresle Basa Cıkma?,?Oğrenciye Yonelik Tutumlar? ve ??s Doyumuna Bağlı Tukenmislik? duzeylerinin dahayuksek olduğu soylenebilir. 16 yıl ve ustu kıdeme sahip olanlarda tukenmislik daha azbulunmustur. Ancak, ??se Bağlı Stresle Basa Cıkma? ya bağlı tukenmislik ve ??dariDestek? boyutunda tukenmislik duzeylerinde mesleki kıdeme gore farklılasmagorulmemistir. Mesleki kıdem arttıkca ?Oğrenciye Yonelik Tukenmislik Duzeyleri?azalmaktadır. Sınıf mevcuduna gore tukenmislik duzeyinde farklılasma gorulmemistir.Sportif ve sosyo-kulturel etkinliklere katılmanın oğretmen tukenmisliğini azaltıcı etkisiolduğu soylenebilir. Okul cevresinin sosyo-ekonomik durumunun ??s Doyumuna BağlıOğretmen Tukenmisliği? uzerinde etkisine rastlanmamıstır. Ancak, okul cevresininsosyo-ekonomik durumunun ??se Bağlı Stresle Basa Cıkma?, ?Oğrenciye YonelikTutumlar? ve ??dari Destek? boyutundaki tukenmislikte etkisi olduğu gorulmektedir. Ortasosyo-ekonomik seviyedeki okullarda calısan oğretmenlerin tukenmislik duzeyi, orta altseviyede ve orta ust seviyedeki okullarda calısanlara gore daha dusuktur. Okulyonetiminin kararlarında sergilediği tutum, oğretmenleri tukenmisliğin butun altboyutlarında etkilemektedir. Oğretmenlerin meslek yasamları suresince ders verdiklerisorunlu sınıf sayısının fazla olması, dort alt boyutta da tukenmisliği artırmaktadır. Okulunarac gerec durumu ile veli desteğindeki eksikliğinin oğretmen tukenmisliğini artırdığıbelirlenmistir.Anahtar Sozcukler: Oğretmen, Tukenmislik, Oğretmenlerde Tukenmislik

Burnout is a depressiveness which was created by perception to the person whocan not change the situation what ever she does, how ever she struggles. As aconsequence of burnout, creativity disappears and no endeavor is done to do better things.Burnout is seen much more at the professions in which people work face to face. For thisreason teachers form the important risk group.Burnout reasons of the science teachers and social science teachers form the problematicof the research. Researching level of teachers' school burnout and reasons of the burnoutis important for Turkish National Education system and for education quality of youth?s.Accordingly, the aim of this research is to identify the level of teachers' school burnoutaccording to their demographic changeable.This research has been done on 165 science teachers and 534 social science teachersworking at the secondary schools and high schools in the vicinity of Istanbul province,Pendik district.Elementary Schools and Secondary Schools stated at the paradigm of research have beenchosen by the way of coincidental modeling after identifying of their socio-economiclevel.General screening method which is one of the descriptive researches is used in thisresearch. Individual information form developed by researcher and teachers' burnout scaledeveloped by Seidman and Zager(1986-87) and validity and reliability had been made byTumkaya i. at 1996 is used in research.Data related to various changeable of Demographic characteristics of participants havebeen accumulated with `personal knowledge form? developed by the researcher. Thisform was used for collecting data about participant teachers. And independent variablesrelated with teachers, such as their school type, branch, sex , age, marital status, amountV Iof children, whether or not they are working another job, amount of reward taken, ifthere is laboratory at the school, student amount at classroom ext, have been used for thedata.The entire data accumulated at personal information form have been coded and analyzedat the SPSS (Statistical Package for the Social Sciences) 11.00 program.In research it has been found that there is nodifferentiation between Elementary Schools and Secondary Schools teachers' burnoutlevel and between science teachers and social science teachers and marital status ofteachers. It is found that dealing with job related stress and student related burnout levelfor female teachers was higher than male teachers. Job satisfaction related burnout leveland administration support related burnout levels were not differentiated according to sex.It can be said that there is cross relation between age, profession seniority and burnout.However there is no differentiation on administration support level. Besides, it can besaid that young teachers are more successful than older ones when dealing with jobrelated stress and student relations and job satisfaction related burnout level. It is foundless burnout among teachers having 16 years and above seniority. However there is nodifferentiation between seniority and dealing with job related stress and administrationsupport related burnout levels. It is found that when profession seniority increases,student related burnout levels decrease.It is not found that student amounts in the class rooms made no differentiation on burnoutlevels. It can be said that participating to sports and socio-cultural activities have positiveeffect on teachers? burnout levels. It is seen effect of Socio-economic situation of schoolenvironment on job satisfaction related teachers? burnout. However it is seen effect ofsocio-economic situation of school environment on dealing with job related stress,student related and administration support related burnout. Burnout level of middlesocioeconomiclevel teachers is lower than middle bottom and middle up socio-economic levelteachers. Teachers? attitude exhibited during school decision making process affects theirall sub dimension burnout levels. Considerable amount problematical classroom lecturedduring their career effect burnout with four sub dimension.It is found that equipments and supplies of school and lack of student parental supportincrease teachers? burnout.V IIKeywords: Teacher, Burnout, Teachers? burnout.