Okul yöneticilerinin denetim odaklarına göre tükenmişlik düzeyleri

Abstract

Bu çalışmanın amacı okul yöneticilerinde tükenmişlik sendromunu oluşturan ?Duygusal Tükenme?, ?Duyarsızlaşma?, ?Kişisel Başarıda Düşme Hissi? alt boyutları ile ?Denetim Odağı? arasındaki ilişkiyi incelemektir. Ayrıca Kişisel Bilgi Formunda yer alan değişkenlerin denetim odağı ve tükenmişlik üzerinde anlamlı bir farklılığa sebep olup olmadığı araştırılmıştır.Bu araştırma betimsel yöntemle yapılmış bir alan taraması niteliğindedir. Araştırma evrenini 2008?2009 öğretim yılında İstanbul ili Maltepe ilçesi resmi ilköğretim ve ortaöğretim okullarında çalışan 177 okul yöneticisi oluşturmaktadır. Evren üzerinde çalışılmış ve 150 yöneticiden geri bildirim alınmıştır. Okul yöneticilerine araştırmacı tarafından geliştirilen ?Kişisel Bilgi Formu?, Maslach (1981) tarafından geliştirilen ve Çam(1992) tarafından Türkçe'ye uyarlaması yapılan ?Maslach Tükenmişlik Envanteri?, Rotter tarafından geliştirilen ve Dağ (1991) tarafından Türkçe'ye uyarlanan ? Rotter İç-Dış Denetim Odağı Ölçeği? uygulanmıştır.Okul yöneticilerinin verdiği cevaplar doğrultusunda SPSS 15 programı kullanılarak problem cümlesi içerisinde yer alan değişkenlerin frekans ve yüzde değerleri bulunmuştur. Ayrıca Denetim Odağı puanlarının, kişisel bilgi formunda yer alan değişkenlere göre değişkenlik gösterip göstermediği varyans analizi (ANOVA) ve ilişkisiz t-Testi ile ölçülmeye çalışılmıştır. Denetim odağının tükenmişliğin alt boyutlarına göre değişkenlik gösterip göstermediği parametrik olmayan testlerden Mann Whitney U-Testi ve Kruskal Wallis H-Testi yapılarak ölçülmeye çalışılmıştır. Tükenmişliğin alt boyut puanlarının, kişisel bilgi formunda yer alan değişkenlere göre değişkenlik gösterip göstermediği parametrik olmayan testlerden Mann Whitney U-Testi ve Kruskal Wallis H-Testi yapılarak ölçülmeye çalışılmıştır. Tüm istatistiksel analizler 0,05 anlamlılık derecesi göz önünde bulundurularak yapılmıştır.Yapılan araştırmada okul yöneticilerinin denetim odağı ile; yaşı, cinsiyeti, unvanı ve kıdemi arasında anlamlı bir ilişki bulunmuş, buna karşılık medeni durumu, öğrenim durumu, mezun oldukları alan ve çalıştıkları kurum arasında ise anlamlı bir ilişki olmadığı görülmüştür. 45 yaş ve üstündeki yöneticilerin diğerlerine göre, erkek yöneticilerin kadın yöneticilere göre, müdürlerin müdür yardımcılarına göre, 22 yıl ve üstü kıdeme sahip olan yöneticilerin diğerlerine göre daha içten denetimli oldukları tespit edilmiştir.Okul yöneticilerinin tükenmişliğin alt boyutlarından duyarsızlaşma ile; yaşı, unvanı ve kıdemi arasında anlamlı ilişki bulunmuş, diğer demografik değişkenlerle ilişki bulunamamıştır. Duygusal tükenme alt boyutunda sadece unvan ile anlamlı bir ilişki bulunmuş, düşük kişisel başarı hissi boyutunda ise sadece çalışılan kurum ile anlamlı ilişki bulunmuştur. Bu durumda okul yöneticilerinden müdür yardımcılarının müdürlere göre daha fazla duygusal tükenme ve duyarsızlaşma yaşadıkları görülmektedir. Yaşları 44 ve altında olanlar ile mesleki kıdemleri 21 yıl ve altında olanlar diğer meslektaşlarına göre daha fazla duyarsızlaşma yaşamaktadır. Çalışılan kurum dikkate alındığında da ortaöğretimde çalışan yöneticilerin ilköğretimde çalışan yöneticilere göre daha fazla düşük kişisel başarı hissi yaşadıkları tespit edilmiştir.Denetim odağı ile tükenmişliğin alt boyutlarından duyarsızlaşma ve kişisel başarıda düşme hissi arasında anlamlı bir ilişki olduğu fakat duygusal tükenme alt boyutu arasında anlamlı ilişki olmadığı görülmüştür. Bu ilişkinin ne düzeyde olduğu ise korelasyon ve Mann Whitney U-Testi ile belirlenmiştir.Sonuç olarak dıştan denetimliliğin, tükenmişlik sendromunun yaşanmasına yönelik daha fazla risk oluşturan bir kişilik özelliği olduğu tespit edilmiştir.Araştırmada elde edilen bulguların eğitim kurumu yöneticilerine katkıda bulunacağı, yöneticilerin yaşadıkları tükenmişlik sendromunu aşmalarını sağlayacağı umulmaktadır.Anahtar Kelimeler: Denetim Odağı, Tükenmişlik, Duygusal Tükenme, Duyarsızlaşma, Kişisel Başarıda Düşme Hissi.

ABSTRACTThe aim of this work is to analyse the relationship between Emotional Exhaustion, Depersonalization, Diminished Personal Accomplishment and Locus of Control.In addition, whether the variables on the Personal Information Form cause a meaningful difference on the Locus of Control is searched.This research is a descriptive field survey. The universe of the research consists of 177 administrators who worked at formal primary and secondary schools in Maltepe during 2008/2009 education year.It is worked on the universe and feedback is provided by 150 administrators.The model group consists of 150 administrators and vice administrators who work at primary and secondary schools in Maltepe. The Personal Information Form which was developed by the researcher and which include information about the independent variables, Maslach Burnout Inventory which was developed by Maslach and translated into Turkish by Çam, Rotter Internal and External Locus of Control Scale which was developed by Rotter and translated into Turkish by Dağ are applied to the school administrators.In accordance with the answers given by the school administrators, frequency and percent analysis are done by using SPSS 15 statistics analysis program.Also it is tried to measure with Variance Analysis(ANOVA) and unallied T-Test whether the points of Locus of Control vary according to variables in a personal information form.Whether the Locus of Control varies according to subdimensions of exhaustion is tried to measure with the unparametric tests, Mann Whitney U-Test and Kruskal Wallis H-Test All the statistical analysis are done by considering 0,05 meaningfulness level.A meaningful relation is found between the school administrators becoming insensitive in subdimensions of exhaustion and their ages,degrees and seniorities,but no relation is found between demographic variables.In the emotional exhaustion subdimension only a meaningful relation is found between seniority.Only a meaningful relation between the foundation,which is worked for,is found in the low personal success feeling dimension.In this case among the school administrators it is seen that manager assistants experience more emotioanal exhaustion and becoming insensitive than managers.They experience more becoming insensitive than according to their collegues at the age of and under 44 and whose seniorities are at and under 21 years.When the foundation worked for is taken into consideration it is found out that the administrators working at secondary schools experience more personal success feeling than the administrators working at formal primary schools.It is seen that there is a relation between depersonalization and diminished personal accomplishment in the locus of control and subdimensions of exhaustion,but it is seen that there is no a meaningful relation between in the subdimension of emotional exhaustion.What dimension this relation is defined with Mann Whitney U-Test.Finally it is found that External Locus of Control is a personal feature that has a higher risk on experiencing the Burnout syndrome.The finding acquired in this research are believed to enlighten administrators in the primary schools in Turkey and to contribute in overcoming the burnout syndrome .Keywords: Locus of Control, Burnout, Emotional Exhaustion, Depersonalization, Diminished Personal Accomplishment