Spor salonlarında tesis büyüklüğüne bağlı olarak program ilkelerinin araştırılması

Abstract

ÖZET Bu çalışmaya, bugüne kadar teşhise dayalı bir nesne 11 eş t irme süreci ola rak bakılan programlamanın, yakın gelecekte derişmeler, büyümeler, küçül meler ve esnekliğe olanak saklama sorunlarının önem kazanması doğrultu sunda bu çalışmalara katkıda bulunmak amacı ile başlanmıştır. Zira bugün bina programlarına biçimsel değişmelerin, büyümenin denetlenmesi için yolların yöntemlerin geliştirilmesi, araştırılması olarak bakılmak ta günümüzde programların cevaplandırması ve çözüm önerileri getirmesi beklenen sorulardan biri de karmaşık fonksiyonlu bir binada merkezi ve tekrarlanan fonksiyonların daha genel olarak çeşitli fonksiyonların farklı büyüme eğilimlerinin başlangıçta tahmin edilmesi, bunun için alınacak önlemlerin saptanması olmaktadır. Bu nedenle, çalışmada, spor salonlarının planlanmasına esas olacak ve rilerin belirlenmesi amacı ile fonksiyonel ve fiziksel programlama ilke leri ile büyümeye bağlı fonksiyonel değişmelerin bina programına etkileri incelenmektedir. Bu şekilde olabilecek büyüme ve derişmelerin önceden saptanarak, planlama sürecinde, programa yansıtabilmenin yolları araştı rılmıştır. Sporda her geçen gün yeni kurallar, oyunlar ve yöntemlerin geliştirilme si, boyut değişmeleri, kullanırı ihtiyaçlarının da farklılaşması, fonksi yonel eskimeye neden olmaKtadır. Amaç, böylesine önemli bir görevi yükle nen ve uzun ömürlü bir yapı olan spor salonlarının her gelişme aşamasında fonksiyonlarını yeterli olarak yerine getirebilmesini sağlamaktır. Bu da organizasyonel bir gelişmeyi beraberinde getirecek ve yapılarda her türlü esneklik, değişebilirlik ve büyümeyi planlama sürecinde ele almayı gerek tirecektir. Planlama kararları alınış evresinden başlayarak, özellikle programlamada alınacak önlemlerin tasarlamaya ileriye dönük bir çalışma şeklinde yansımasıyla istenilen sonuca ulaşılabilir. Bu nedenle, geniş araştırmalara dayanan, değişen kullanıcı ihtiyaçlarına yönelik, her tür gelişmelere açık fonksiyonlu mekanları da ele alan bir program hazırlan masının önemi büyüktür. Bu şekilde hazırlanmış bir programı veri olarak alan, tasarıma uygun bir yapı uzun süreli kullanımda yararlılığını açıkça ortaya koyacaktır. Yukarıda belirtilen problemlerin doğrultusunda, spor salonlarında kulla nım sürecinde meydana gelen büyüme ve değigme isteğine ilişkin olarak or taya çıkan program değişikliklerinin ve bu nedenle yapılan esneklik, de ğişebilirlik ve büyümelerin araştırılması, spor salonlarında büyüme, de ğişme ile ilgili olarak eklenen yeni fonksiyonların temel ve yan fonksi yon olarak analizi, fonksiyonlara yeni fonksiyonların eklenmesi ile mey dana gelen büyüme (fonksiyonların karmaşıklaşması) hiyerarşisi (artış dü zeni), eklenen bu yeni fonksiyonlara göre spor salonlarındaki fonksiyonel değişmelerin programlanması amacı ile tez, çalışmanın amaç, kapsam ve yöntemini içeren giriş bölümü dışında beş ana bölümden ve eklerden oluş maktadır. ?i. sı; Birinci Bölum'de; Spor olgusu, kavramı, türleri ve Türkiye'de spor plan laması ele alınmış, daha sonra bu çalışmada söz konusu spor salonlarının, spor planlaması kapsamında, spor tesisleri organizasyonundaki yeri belir lenmiştir. Türkiye'de spor faaliyetlerinin ve salon spor aktivitelerinin yaygınlaştırılması ve sosyalleştirilmesinin gerekçeleri incelenerek spor tesislerinin (salonlarının) sağlık, zihin ve beden geliştirme, antreman,karşılaşma faaliyetleri açısından sosyalleştirme kapsamındaki yeri belir lenmiştir. İkinci Bölüm'de; Spor salonlarında planlama verileri ele alınmış, spor salonlarının tanımı ve işlevleri belirtilerek, kapasite ve dağılımları incelenmiştir. Bu bölümde spor salonu kullanıcıları, personel, işletme ve bakım sorunları, genel planlama kriterleri incelenmiş ve gerekli bilgiler verilmiştir. Bölüm, İstanbul'da Beden Terbiyesi Bölge Müdürlüğüne bağlı semt spor salonlarında, fonksiyonel ve fiziksel değişme sürecinde, mekana yansıyan çıktıların neler olduğunu ve birtakım büyüme ve değişmelerin gerçekleşip, gerçekleşemediğini belirleme ye bunları nicelleştirerek programa veri olmasını sağlamak amacı ile % 81 örnekleme ile yapılan alan çalışması ile sonuçlandırılmıştır. Alan çalışmasında, önce Bayındırlık Bakanlığı Yapı İşleri I. Bölge Müdür lüğünde İstanbul'da Beden Terbiyesi Bölge Müdürlüğüne bağlı 15 semt spor salonunun projeleri incelenerek, programlamaya kullanımdan bilgi akışı, analizler-sonuçlar aktarılmaya çalışılmış, ayrıca daha önce hazırlanan `sosyal anket formları` % 81 örnekleme ile uygulanmıştır (Bkz. Ek I - 1984 -yılında İstanbul'da yapılan sosyal anket formu). Böylelikle gerçekleşti rilmiş projelerden faydalanılarak bir değerlendirme süreci ile yapıları incelemek ve yeni gereksinmelerin programlarını oluşturmaya çalışılmıştır. Alan araştırmasından sağlanan yoğun malzemenin değerlendirilmesi ise ça lışmanın dördüncü aşamasında gerçekleşmiştir. Bu aşamada, işlemekte olan (yapılmış ve halen kullanılan) spor salonlarında eylemlerin, fonksiyonla rına göre (temel ve yan fonksiyon olarak) ayrılması, bunların programla rının nasıl yapıldığının ortaya konması ve buradan çıkan sonuçların yeni programlar için değerlendirilmesi çalışmaları yer almıştır. Üçüncü Bölüm'de; Tez 'in amacına dönük çalışmalarla, birbirine girişimi olan mimari planlama - programlama - tasarlama evrelerinin gelişimi açık lanmış ve spor salonlarında programlama ilkelerinin araştırılması doğrul tusunda organizasyon sistemi açıklanarak, fonksiyonel ve fiziksel program adımları tek tek açılmış, incelenmiştir. Fonksiyonel özelliklerin anlatıldığı fonksiyonel (ön-genel) program;. Spor salonlarının içeriğinin, programa esas olacak temel bilgilerin dü zenlenmesi,. Spor salonlarında yer alması beklenen fonksiyonlara bağlı olarak; fonk siyonel ve davranışsal özelliklerin (bölüm-mekan ismi gibi) açıklanması. Fiziksel özelliklerin anlatıldığı ayrıntılı (fiziksel-mimari) program ise;. Spor salonlarında yer alan fonksiyonel xve davranışsal özellikler için gerekli çevre koşullarının belirlenmesi adımlarını kapsamıştır. Dördüncü Bölüm'de; Spor salonlarında fonksiyonel - organizasyonel - fizik sel değişme, büyüme kavramları ele alınmış, daha sonra büyüme hızı açık lanmış ve spor salonu formu ile büyüme ilişkileri, büyüme eğilimleri, te mel ve yan fonksiyonlarda büyüme amacı ile meydana gelen değişmelerin bi na programına etkileri araştırılmıştır. Beşinci Bölüm'de; Sonuçlar belirlenerek, spor salonlarının planlanması ile ilgili programlama verilerinin genel değerlendirmesine yer verilmiştir.

SUMMARY FORMULATION OF THE PROGRAMME OF REQUIREMENTS RELATED TO THE CAPACITY OF SPACE IN SPORTS CENTERS The study was started to aid the programming which was viewed as a materialization process based on diagnosis in order to provide more opportunities to changes as getting bigger and smaller and flexibility recently. This is because the building programmes are considered as the development and search of ways and methods of controlling the growth and physical changes; and today one of the questions to be answered. and brought solutions to by programmes is to forecast firstly the different growth tendencies of the central and repetetive functions and generally of the various functions in a complex- functioning building. Therefore, the effects of functional changes to the building programme that are related to growth with functional and physical programming principles will be examined in order to determine the data that will be basic for the planning of sports centers. The methods' of reflecting the changes and growth to the programme by determining them before hand during the planning process was searched. One of the difficulties faced is the determination of the capacities and the dimensions. Developments of the changes of the requirements in time and the meeting of the requirements that generally tend to grow at one point (considering flexibi lity possibilities, this could generally be in one area) and the determination of that point in programming and the examination of growth tendency related to time were observed. But recently the building programmes were not based uponrational bases and many times were handled by users suhjec- t ively. Especially in our country no planning and programming study that handles the changes and growths over time in sports cen ters was carried out until now. As a result, a short tim.e arter the opening, the sports centers could not meet the requirements and grow without control. To avoid it, possible changes and growths must be determined beforehand by new methods for the capacity growth of buildings used overtime; by the flexibily used space requirement according to changing wants arid needs as a result of all the effects and organiza tion differences parallel to the changes. As time passes the development of methods and plays and new rules in sports and the changes in the needs of users cause a functional deterioration. The purpose is to make the sports centers function sufficiently in every development stage. This, in turn will bring an organizational development and will require the handling of all kinds of flexibility, changes and growths in planning process in buildings. Planning decisions that start from the receipt stage and especially reflect the precautions in programming to design may succeed. Therefore, it is important to prepare a program that handles spaces with free developing function; that is baked up by extensive investigations and that meets altering user needs. A building that takes such prepared program as data and that is suitable to design will clearly show its well-functioning overtime. Considering the problems mentioned above; for the purpose of investigating the flexibility, changes and growths as a result of programme differences that emerge in- relation with the growth and change needs occurring in usage4 process in sports centers, of analyzing the newly added functions of growth and changes as primary and secondary functions in sports centers, of growth hierarchy as a result of the-addition of new functions to functions, of programming the functional changes of sports centers according to the newly added functions; the thesis is composed of five main parts except the introduction part that involves the purpose, scope and method of the study. In the first part; the sports concept, meaning and types were covered; later the place of the sports centers in the organi zation of sports spaces taking sports planning into considera tion, was specified. Examining the reasons for socialization and distribution of sports indoors and outdoors in Turkey; the place of sports centers in socialization from the viewpoint of health, mental and physical development, exercises and activities was made clear. In the second part; the planning data were considered in sports centers, the definition and function of sports centers were mentioned, their capacity and distributions were examined. In this section, the users of sports centers, the personnel, the operating and maintenance, general planning criteria were examined and information was given. The section ended with data that were reflected to space in functional and physical changing process in sports centers of `The Regional Director ate of Physical Education` in Istanbul and with specifying any changes and growths and with a field study accompanied with 81 X sampling in order to use them as data for the programme. In the field study, firstly by examining the projects of fifteen regional sports centers of Istanbul Regional Director ate of Physical Education in Ministry of Public Works, Con struction Works First Regional Directorate, data flow, analysis'- results were tried to be inserted to the programming and additionally the `Social Questionnaire Forms` prepared before hand 'by 81 % sampling were applied (Appendix I - Social Questionnaire Form of Istanbul, 1984). Therefore, to examine the buildi'ngs with an evaluation process making use ofprevious projects and to make up programs of new requirements were worked on. Evaluating the intensive material of the field investigation was given in the fourth part of the study. In this stage, the activities of the still functioning sports centers, the classification of them according to their functions (primary and secondary), explanation of how their programmes were made, and evaluation studies of results for new programmes were covered. Thus, in the first, second and third parts of the thesis, because emphasis was an sports centers, definition of sports centers and functional-physical programming analysis studies, deduction method, and in the fourth part of the thesis, because some generalizations were obtained from application (questionnaire) results, induction method was used. In the third part, by the studies concerned with the purpose of the thesis, the development of interacting architectural p lanning-programming-des ign stages were explained and by explaining the organization system for investigation of programming principles in sports centers, functional and physical programme steps were considered one by one.. The functional programme in which functional properties were given includes:. Arrangement of the scope of sports centers and basic infor mation for the programme.. Related to the functions of sports centers, explanation of functional and behavioral properties (i.e. section-space name). And the detailed program of physical properties (physical-architectural) includes :. Specification of environmental factors necessary for func tional and behavioral properties of sports centers.- ıx - - In the fourth section, the functional-organizational-physical changes and growth concepts were investigated. Later, growth rate was given and also the relation between the form of the sports centers and the growth rate, growth tendency, and the effects of changes in growth in primary and secondary func tions to the building program were investigated. Today in Turkey a few decisions of growth were made, while the sports centers programme of some buildings was prepared. All changes and needs were tried to be solved in time or as they come up, and the growth need was tried to be faced by building sports centers larger than needed at first. Therefore, this causes a consumption of capacity later. The cancelling of change-growth decisions in planning - programming processes causes errors in the selection of especially buildings underground and in the evaluation of opportunities of the use of space. Until new needs emerge in buildings, a period of no change in growth and change passes. Following this period, the needs were tried to be met by the flexibility of the building. When the needs of growth cannot be solved in the flexibility of. the building, the real growth need comes out that in most cases the building does not reach that point all through its useful period. So, the most important problem for a building programmer in the future will be the need of growth. Sports centers are places where people can work on sports actively together. The planning and programming of the centers that form the basis of sports system in a country must be handled systematically in order to spread the sports activi ties in communities. If summarizeidi.hr ief ly ; the changes related with growth in sports centers must be reflected thoroughly to the planning period and a program prepared to contain all the changes in the future must form the basis of the design.