Ortaöğretim kurumlarında çevre bilincinin yöneticiler ve öğretmenler tarafında algılanma ve benimsenme düzeyi

Abstract

Çevreyi olumsuz etkileyen olaylar bölgesel ve global sonuçlar ortaya çıkarmaktadır. Bu sebeple son iki yüzyıl içinde dünyada çevre bilinci ve anlayışına yönelik yaklaşımlar artmaktadır. Türkiye'de ise son otuz yılda, çevre sorunlarına eğilmek üzere çeşitli mekanizmaların oluşturulmasında büyük ilerlemeler kaydedilmiştir. 1982 Anayasası, yurttaşlara sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkı tanımaktadır. Bu doğrultuda 1983 yılında Çevre Kanunu çıkartılmış; 1991 yılında Çevre Bakanlığı kurulmuştur. Halkın temiz bir çevreye yönelik duyarlılığı, bu yöndeki talepleri giderek artmaktadır ve çevre konusunda çalışan sivil toplum kuruluşları sahneye çıkmaktadır. Ancak, bütün bu olumlu gelişmelere karşın, çevreyle ilgili konular ekonomik ve sosyal kararlara yeterince yansımamıştır.Bu yazıda çevreyle ilgili ulusal durum ve çalışmalara kısaca değinildikten sonra, yönetici ve öğretmenlerin uygulanan anket doğrultusunda çevre bilinci, çevresel tutum, davranış ve katkıları özetlenecektir.Bu araştırma, ortaöğretim okullarında çalışan yönetici ve öğretmenlerin çevre bilinci düzeylerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi amacıyla yapılmıştır.Çalışma evrenini; Sakarya İlinde bulunan ortaöğretim kurumlarında görevli yönetici ve öğretmenlerdir. Örneklem grubunu ise 2009?2010 Eğitim-öğretim yılı Sakarya İli Adapazarı ve Arifiye merkez ilçelerindeki Ortaöğretim okullarında görevli toplam 132 yönetici ve 1020 öğretmenden rasgele olarak seçilen 289 kişi (yaklaşık 1/4) araştırmanın çalışma örneklemini oluşturmaktadır.Araştırma ile ilgili veriler Çevre bilinci tarama listesi ölçeğiyle (Erten, 2003) toplanmıştır. İki bölümden oluşan ölçeğin birinci bölümünde kişisel bilgilere, ikinci bölümde ise çevre bilincine yönelik bilişse, duyuşsal ve psikomotor alt boyutlarına ilişkin toplam 60 ifadeye yer verilmiştir.Ölçekten elde edilen veriler kodlanarak bilgisayar ortamında SPSS paket programı yardımıyla çözümlenmiştir. Ölçeğin birinci bölümüyle ilgili verilere ilişkin frekans ve yüzde dağılımı alınmış, yönetici ve öğretmenlerin tutumlarının belirlenmesine yönelik olarak aritmetik ortalama ve standart sapma, tutumlar arasında farklılığı ortaya koyabilmek için ikili karşılaştırmalarda bağımsız gruplar için ?t? testi, ikiden fazla değişken gruplarının karşılaştırılmasında ise tek yönlü varyans analizi kullanılmıştır. Görüşler arasında anlamlı bir farklılık olup olmadığı ? = 0.05 anlamlılık düzeyinde test edilmiştir.Araştırmadan elde edilen bulgular şunlardır;1. Yönetici ve öğretmenlerin çevre bilinci düzeylerinin ortalamalar seviyesinde olduğu görülmektedir.2. Araştırma sonuçlarına göre bilişsel, duyuşsal, psikomotor ve tüm ölçekte kadınların, erkeklere göre daha yüksek bilince sahip olduğu görülmektedir.3. Yönetici ve öğretmenlerin kadrolarına göre çevre bilinci düzeylerinde tüm ölçek, davranış ve bilgi alt boyutunda gruplar arasında anlamlı bir farklılık görülmezken, tutum alt boyutunda anlamlı farklılığa rastlanmıştır. Tutum alt boyutunda ücretli olarak çalışanlar kadrolu ve sözleşmeli olanlara göre daha fazla çevre bilinci taşımaktadır.3. Yönetici ve öğretmenlerin kadrolarına göre çevre bilinci düzeylerinde bilişsel psikomotor ve tüm ölçek alt boyutunda gruplar arasında anlamlı bir farklılık görülmezken, duyuşsal alt boyutunda anlamlı farklılığa rastlanmıştır. Duyuşsal alt boyutunda ücretli olarak çalışanlar, kadrolu ve sözleşmeli olanlara göre daha fazla çevre bilinci taşımaktadır.4. Yönetici ve öğretmenlerin çevre bilinci düzeylerinin medeni duruma göre duyuşsal, psikomotor ve tüm ölçek, puanlarında anlamlı bir farklılık görülmezken; bilişsel alt boyutunda anlamlı farklılık bulunmuştur. Bilişsel düzeyde bekâr Yönetici ve öğretmenlerin, evli Yönetici öğretmenlere göre daha yüksek puan aldığı görülmektedir.5. Yönetici ve öğretmenlerin çevre bilinci düzeylerinin eğitim durumuna göre bilişsel ve duyuşsal düzeyi puanlarında anlamlı bir farklılık görülmezken; psikomotor ve tüm ölçekte anlamlı farklılık bulunmuştur. Yüksek lisans mezunlarının, lisans mezunlarına göre daha yüksek puan aldığı görülmektedir.6. Yönetici ve öğretmenlerin mesleki kıdemlerine göre çevre bilinci düzeylerinde tüm ölçek ve alt boyutlarda 11yıl ve üzeri kıdeme sahip olanlar 6?10 yıl çalışanlara göre daha fazla çevre bilinci taşımaktadırlar. 0?5 yıllıklarda ise farklılık görülmemektedir.7. Yönetici ve öğretmenlerin çevre bilinç düzeylerinin çalışma konumlarına göre tüm ölçek puanlarında anlamlı bir farklılık görülmemektedir.8. Bilişsel, duyuşsal ve psikomotor yönünden ilişkiler pozitif yönde anlamlıdır. Kişilerin puanları birlikte artmakta ve birlikte azalmaktadır.Anahtar kelimeler: Çevre Sorunları, Çevre Bilinci, Çevre Eğitimi

The events which affect the environment blackly bring out the local and global results. Therefore, in the world, the approaches about the consciousness and sensibility of environment have increased in the recent two centuries. In Turkey, the precious improvements upon being constituted different foundations in order to bend the environmental problems have been taken place in the recent thirty years. 1982 Turkish Constitution stipulates that every citizen has the right to live in healthy and balanced environmental standard. In 1983, the environmental law was constituted and in 1991, ministry of environment was founded. The sensibility of people for clean area and demanding in this point has been increasing constantly. Non-governmental organizations working for environment have been adopted. However, despite of these all development, the subjects about environment haven?t been internalized sufficiently in terms of social and economical decisions yet.After being mentioned briefly about national situation and studies related with environment in this article, environmental awareness, environmental attitude, behavior and contributions will be summarized by taking into account the panel such as administrators and teachers.This survey was conducted to research into the environmental consciousness levels of the teachers in secondary education schools in terms of different variables.Administrators and teachers who work in secondary education schools constitute the universe of the study. The sample groups constitute 289 people chosen randomly among the teachers and administrators working in secondary education schools in the districts of Sakarya such as Adapazarı, Arifiye in 2009-2010 academic years.The data of this survey was gathered by environmental awareness of the scale of the scan list (Erten, 2003). This scale consists of two sections and the first section is about personal information, another section is related with the dimension of knowledge, behavior and attitude towards environmental consciousness including sixty statementsThe data being gathered by that scale is decoded and analyzed via SPSS program in computer. Frequency and percentage distribution of the data about the first section of the scale is made. Arithmetic average and standard deviation in order to define the attitude of teachers, `T? test in order to show the differences between attitudes in binary comparisons for independent groups and one- way analysis of variance in order to compare with more than two groups were used. Whether there was any differences among opinions or not was analyzed in ? = 0.05 significance level.The research results are as follows:1- Administrators and teachers environmental awareness levels are in the middle level.2- According to these results, it is seen that women have higher awareness than men in the attitude, behavior, knowledge and all scales.3- While it can?t be seen crucial differences among groups in terms of all the scales, behavior and dimension of knowledge in teachers' environmental consciousness levels according to school staff, it is founded that there are important differences in the level of attitude.In the level of attitude, the administrators and teachers? working as paid have further environmental awareness than the ones working as permanent and contracted.4- While there are no differences among administrators and teachers? environmental consciousness levels in all scales, attitude and behavior scores according to marital status, we can see that there are important differences in the level of knowledge. Also it can be seen that single teachers have higher points than married ones in the level of knowledge.5- While there are no major differences among the scores of attitude and knowledge level in terms of administrators and teachers' environmental consciousness levels according to education, it is found crucial differences in the behavior and all the scales. It is seen that Master?s graduates take higher point than the ones who have undergraduate degree.6- According to administrators and teachers' professional seniority, the ones who work 11 years and above have further environmental awareness than the ones who work 6?10 years in the level of organizational environmental awareness. There are no differences among the ones working 0-5 years.7- It can?t be seen that there are major differences in terms of all the scale scores according to working status of administrators and teachers? environmental consciousness level.8- The relationships in terms of knowledge, attitude and behavior are meaningful positively. The scores increase and decrease together.Key words: environmental problems, environmental awareness, environmental education