Bireysel emeklilik yatırım fonlarının sermaye piyasalarına etkileri

Abstract

Bu tezin amacı henüz gelişmekte olan bireysel emeklilik sistemi ile bu sistemin ürünü ve kurumsal yatırımcı niteliği taşıyan emeklilik yatırım fonlarını ve ekonomiye katkılarını açıklamaktır. Bu amaç doğrultusunda, öncelikle bireysel emeklilik sistemi ve emeklilik yatırım fonlarından detaylı bir şekilde bahsedilecek ardından özellikle bireysel emeklilik fonlarının sermaye piyasalarına olan etkileri kapsamlı bir şekilde anlatılıp analiz edilecektir.28.03.2001 tarih ve 4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu ile yürürlüğe giren Bireysel Emeklilik Sistemi (BES), tamamlayıcı nitelikte yeni bir sosyal güvenlik sistemidir. Türkiye' de kamu sosyal güvenlik sisteminin tamamlayıcısı olarak, gönüllü katılıma dayalı ve belirlenmiş katkı esasına göre oluşturulan Bireysel Emeklilik Sistemi'nin uygulaması 7 Ekim 2003 tarihinde başlamıştır.Bireysel emeklilik birikimleri bireysel hesaplarda takip edilmekte ve Sermaye Piyasası Kurulu tarafından uygun görülen bir saklama kuruluşunca (Takasbank) saklanmaktadır. Emeklilik Yatırım Fonları Sermaye Piyasası Kanunu'na tabi Portföy Yönetim Şirketleri tarafından uzman ekiplerce yönetilmektedir. Bireysel emeklilik fonlarının Hazine Müsteşarlığı, Sermaye Piyasası Kurulu, Emeklilik Gözetim Merkezi, Takasbank, bağımsız denetim Şirketleri ve İç Denetim organları aracılığıyla etkin gözetim ve denetim altyapısı oluşturulmakta ve katkı payı ödeme, birikim ve emekliliğe hak kazanım aşamalarında vergi teşvikleri sağlanmaktadır.2010 yılı sonu itibariyle ülkemizde bireysel emeklilik sistemi 11.295.363.063 TL varlık düzeyine ve 2.188.794 katılımcı sayısına ulaşmıştır. 2010 itibariyle emeklilik yatırım fonları konsolide portföy dağılımının %64,36'si kamu borçlanma senetlerinden, %09,18'i hisse senetlerinden, %17,06'ü ters repodan, %0,22'i borsa para piyasasından, %0,12'i yabancı menkul kıymetlerden ve % 9,15'i diğer yatırım araçlarından oluşmaktadır. Gelişmekte olan ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de bireysel emeklilik sisteminin kurulduğu ilk yıllarda emeklilik fonlarının kamu sektöründe yatırım yaptığı görülmüştür.BES, tüm dünyada gerek sosyal güvenlik alanındaki sorunların çözümünde gerekse finansal piyasaların gelişmesinde önemli katkılar sağlayan bir sistem olarak algılanmaktadır. Dünyadaki uygulamalarına batkımızda BES uzun vadeli tasarruf ve yatırım niteliği nedeniyle ekonomiye istikrar kazandırmakta, sermaye piyasalarında yatırım enstrümanları ve türevlerinin çeşitlenmesi yoluyla piyasaların derinleşmesine katkı sağlamaktadır. Ayrıca BES, tamamlayıcı niteliği itibariyle sosyal güvenlik ihtiyacının karşılanmasında da önemli rol oynamaktadır.Türkiye'de bireysel emeklilik yatırım fonlarının uzun vadeli kurumsal yatırımcılar olarak kısa dönemde sağladığı yüksek getiri ile tercih edilen kamu kağıtlarının, orta ve uzun dönemde getirilerinin azalması ile hisse senetlerine olan yatırımlarda artış ilerleyen yıllarda beklenmektedir.Bireysel emeklilik yatırım fonlarının ortalama vadelerinin (2010 yılında 400 gün), menkul kıymet yatırım fonlarıyla (2009 yılında 98 gün) karşılaştırıldığında neredeyse 4 kat uzunlukta olması, sistemin ekonomiye kazandırmakta olduğu uzun vadeli fon akışının bir göstergesidir. Piyasada uzun vadeli fonların varlığı hem kamu kesiminin hem de özel kesimin sermaye yapısında değişime katkı sağlayacaktır. Böylelikle, hem Hazine hem de özel kesim daha uzun vadede borçlandıkça piyasadaki faiz oranının volatilitesi azalacak, bireyler ve işletmeler ekonomik kararlarında daha uzun vadeli bakış açısıyla hareket edebileceklerdir.Bireysel emeklilik yatırım fonları, sermaye piyasalarında finansal yeniliklerin meydana gelmesi ve sermaye piyasalarının modernizasyonu için önemli bir kaynaktır. Bireysel emeklilik fonlarının büyüklüğü ve sosyal güvenlik içerisindeki önemi arttıkça, bu fonlar yeni finansal araçlara ihtiyaç duyacaktır. Bireysel emeklilik fonlarının sermaye piyasalarına bir başka katkısı da, menkul kıymetlere sabit bir talep yaratması sonucunda piyasa da likidite ve istikrar sağlayarak yatırımcılar için işlem maliyetlerini düşürmeleri olacaktır. Kısa vadeli stratejik amaçlı alım satım işlemleri yerini büyük ölçüde uzun vadede getiri elde etme amacına yönelik kurumsal yatırımlara bırakacaktır.ANAHTAR SÖZCÜKLER: Sosyal Güvenlik, Bireysel Emeklilik Sistemi, Bireysel Emeklilik Fonları, Sermaye Piyasası

The aim of the thesis is that, individual pension system which has a unique product, has been a institutional investor on pension mutual fund and its impact on economy. In accordance with this purpose, individual pension system, pension mutual fund and their effects on capital markets has been explained firstly.With the Law numbered 4632 and dated 1/3/2001, Individual Pension Savings and Investment System came into force and it is a new social security system. Voluntary participation and preset contribution fee are basis of the system which is complete the parts which are missing of Turkish social security system, commenced on October 27,2003.Accumulations of pension system has pursed in private account and the accumulations is concealed by Takasbank which is authorized by the Capital Markets Board of Turkey. Mutual funds are directed by manager who has a Capital Markets Activities Licensing. Republic of Turkey Prime Ministry Undersecreteriat of Treasury, Capital Markets Board of Turkey, Takasbank, Pension Monitoring Center, Independent Auditing Corporations and Internal Audit which are formed the basis of audit and supervisory infrastructure with tax incentives while paying contribution fee, qualifying for an accumulated funds and a retirement.Pension system?s assets value is 11.295.363,063 TL and it has 2.188.794 participants on September 2010. Distribution of portfolio are like that %64.36 of portfolio is Government Bonds and Treasury Bills , %9.18 of it is equity , %17.06 of it is reverse repos %0.22 of it is Money market, %0.12 of it is foreign currency securities and %9.15 of it is other.In our country, pension mutual funds have been invested the major components of the public financial assets as developing countries during the first years of publishing pension system. Pension mutual fund which is a long term institutional investor, has highest return with government bond and treasury bills in a short term. Treasury bills? return begins to decrease in the mid and long term hereby, fund is invested in stocks.Pension mutual funds provide long term funds flow to economy. Pension mutual funds maturity term is 400 days in 2010 which indicates that its quadruple than mutual funds maturity term is 98 days in 2009. Long term funds on market set alteration up in either public sector capital and private sector capital structure. Consequently, public and private sector get into debt for a long term, interest rates volatility?s on market will decrease. Enterprises and individual investors can evaluate their economic decision in a long time.Pension system is a system which supports to solve the problem of social security and to improve financial markets. Furthermore, the economy can keep stabile and capital markets can enlarge with investment tools and diversification of derivatives through by pension mutual fund features which has a long term saving and investment tool. Pension system has a significant role is complementary feature to social security?s lacking.