Tıpta aydınlatılmış onam ve özerklik ilkesi

Abstract

Aydınlatılmış onam tıbbın bir pratiği olarak, tıp etiğinin özerklik ilkesine dayanmaktadır. Günümüzde tıbbi müdahalelerin olmazsa olmaz bir koşulu haline gelen aydınlatılmış onam uygulaması, hekim-hasta ilişkilerinde hastanın kendi başına karar verebilme hakkını temsil etmektedir. Fakat bu karar bazı durumlarda insan hakları bakımından uygun olmayan sonuçlar ve sorunlar doğurabilmektedir. Bu sorunlar, kimi zaman hekimin ezbere bir değerlendirme yaparak hastanın bir defalık `tek ve eşsiz olan` durumunu görememesinden ileri gelebilmekte, kimi zaman da hastanın yapılacak olan işleme ilişkin bilgi eksikliğinden veya sosyal, psikolojik, ahlâksal, dinsel ve kültürel sebeplerden ötürü tıbbi uygulamayı kabul veya reddetmesinden kaynaklanabilmektedir. Bu çalışmada tıp etiğinin temel ilkelerinden birisi olan özerkliğin ve aydınlatılmış onamın doğru bir değerlendirme yapmadan, ezbere hayata geçirildiği zaman insan hakları açısından ne gibi sorunlar doğurabileceği tartışılmıştır. Ayrıca insansal bir etkinlik olarak tıptaki özerklik ve aydınlatılmış onam uygulamasının, günümüzdeki insan hakları fikriyle ve kişilerin temel haklarının korunmasıyla ne ölçüde bağdaştığı sorgulanmıştır.Sonuç olarak, günümüzde hekim-hasta ilişkisini düzenleyen bir uygulama/bir ilke olarak aydınlatılmış onamın, her tek durumda değer koruyucu olamadığı düşünülmekte ve tıbbi uygulamaların ancak insan ve değer bilgisiyle ve insan hakları fikriyle birlikte yürütüldüğünde değer koruyucu olabileceği savunulmaktadır. Anahtar Kelimeler: Özerklik, Aydınlatılmış Onam, Paternalizm, İnsan Hakları, Etik, Ahlâk, Değer, Değerler, Doğru Değerlendirme.

Informed consent, as a medical practice, depends on the principle of autonomy of medical ethics. Informed consent, which has recently become a requirement of medical interventions, represents the right of patient to make decisions by himself or herself in patient-doctor relationship. However, such decisions may cause some problems or results incompatible with human rights in some instances. These may be caused by doctor's stereotyped evaluations without taking patient's `unique` conditions into considerations or patient's rejection of the treatment because of social, psychological, moral, religious or cultural reasons or insufficient information about the procedure. In this study, it has been discussed that which problems related with human rights would emerge when autonomy, which is one of the main principles of medical ethics, and informed consest is applied without making a proper evaluation of patient's own conditions. Also, compatibility of autonomy and informed consent as they are applied in medical science with the idea of human rights, and with the protection of basic human rights, has been questioned. In conclusion, it could be claimed that informed consent in practice, as a principle of patient-doctor relationship, does not always protect the value of human-being in each special situation, and that medical practices in general could protect human value only if they are applied by taking into consideration the knowledge of the nature of human-being and the knowledge of value(s), and of human rights.Key Words: Autonomy, Informed Consent, Paternalism, Human Rights, Ethics, Morals, Value, Values, Right Evaluation.