Lise öğrencilerinde siber zorbalık ve siber mağduriyetin benlik saygısı, anne, baba ve akran ilişkileri açısından incelenmesi

Abstract

Siber zorbalık davranışlarının sadece ergenlerin bireysel özelliklerinden kaynaklanan bir problem olmadığı, bunun ötesinde aile, akranlar gibi çevresel özelliklerle birlikte ele alındığında daha iyi anlaşılabileceği düşünülmektedir. Bu araştırmanın temel amacı, lise öğrencilerinde siber zorbalık ve siber mağduriyette benlik saygısı, anne, baba ve akranlarla ilişkilerin yordayıcılığını incelemektir. Ayrıca lise öğrencilerinin siber zorbalık ve siber mağduriyet davranışlarında cinsiyet, yaş, okul türü, anne/baba eğitim durumu, bilgisayar/cep telefonu/tablete sahip olma, interneti kullanma sıklığı ve internete bağlandıkları yer açısından anlamlı bir fark olup olmadığı araştırılmıştır.Araştırmanın modeli ilişkisel tarama modelidir. Bu araştırmada, araştırma grubu İstanbul ili, Kadıköy ve Maltepe ilçelerinde devlet ve özel okullarda liseye devam eden 1085 öğrenciden (554 kız, 531 erkek) oluşturmaktadır. Araştırmaya katılan öğrencilerin yaşları 14-17 arasında değişmektedir (Ort.=15.4, S=1.1). Araştırma verilerinin analizinde normallik varsayımı karşılanamadığı için değişkenler arası farklılıkların araştırılmasında, Mann-Whitney U testi, Kruskal- Wallis testi ve Post-Hoc Mann-Whitney U testi uygulanmıştır. Lise öğrencilerinde siber zorbalık ve siber mağduriyette benlik saygısı, anne, baba ve akranlarla ilişkilerinin yordayıcılığını incelemede normallik varsayımı karşılanmadığı için parametrik olmayan tekniklerden Robust Regresyon Analizi uygulanmıştır.Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre, erkek öğrencilerin siber zorbalık puanlarının kız öğrencilerden daha yüksek olduğu, siber mağduriyet puanlarında cinsiyet açısından anlamlı bir fark olmadığı, 16 yaş grubunda bulunan öğrencilerin siber zorbalık puanlarının diğer yaş gruplarındaki öğrencilerden daha yüksek olduğu ve siber mağduriyet puanlarında yaş açısından anlamlı bir fark olmadığı görülmüştür. Öğrencilerin öğrenim gördükleri okul türüne bağlı olarak, siber zorbalık puanlarında anlamlı bir fark olmadığı, siber mağduriyet puanları açısından ise devlet okulunda öğrenim gören öğrencilerin siber mağduriyet puanlarının özel okul öğrencilerinin puanlarından daha yüksek olduğu sonucu elde edilmiştir. Öğrencilerin anne ve baba eğitim durumuna göre siber zorbalık puanlarında anlamlı bir fark olmadığı görülmüştür. Siber mağduriyet puanlarında ise annenin eğitim durumuna göre anlamlı bir fark olmadığı ancak babanın eğitim durumuna göre anlamlı bir fark olduğu bulunmuştur. Öğrencilerin bilgisayar, cep telefonu ve tablete sahip olmalarına bağlı olarak siber zorbalık ve siber mağduriyet puanlarında anlamlı bir fark olmadığı görülmüştür. Ayrıca interneti kulanma süreleri açısından günde 3 saatten fazla internet kullanan öğrencilerin siber zorbalık ve siber mağduriyet puanlarının daha yüksek olduğu bulunmuştur. Öğrencilerin internete bağlandıkları yer açısından ziber zorbalık puanlarında anlamlı bir farklılık görülmemiştir. Siber mağduriyet puanları açısından ise internete cep telefonundan bağlanan öğrencilerin internete evden bağlanan öğrencilerden daha yüksek puanları olduğu sonucu elde edilmiştir. Araştırmada Robust Regresyon Analizi ile elde edilen siber zorbalık modelinde, anne ilişkilerinin beklentileri karşılama alt boyutu negatif, baba ilişkilerinin normların düzenlenmesi alt boyutunun negatif ve akran ilişkilerinin sadakat alt boyutunun pozitif yönde anlamlı yordayıcılar olduğu saptanmıştır. Siber mağduriyet modelinde ise benlik saygısı negatif, anne ilişkilerinin beklentileri karşılama negatif, akran ilişkilerinin alt boyutlarında güven ve özdeşim negatif, sadakat pozitif ve kendini açma pozitif yönde anlamlı yordayıcılar olduğu saptanmıştır.Anahtar kelimeler: siber zorbalık, siber mağduriyet, ergenler, benlik saygısı, anne ilişkileri, baba ilişkileri, akran ilişkileri.

It is considered that cyberbullying is not a problem only caused by the adolescents' individual characteristics, but also it is better understood by considering the other environmental characteristics such as family and peers. The main purpose of this research is to invastigate whether self-esteem and relationships with mother, father and peers predicts cyber bullying and cyber victimization for high school students. Furthermore, it was investigated whether there is a difference for cyber bullying and cyber victimization behaviours, in terms of gender, age, type of school, parents' education, having of computer/mobile phone/tablet, the frequency of using the internet and place where they are connecting to the internet.The study is conducted using a correlational method. In this study, research group consisted of 1085 students (554 females, 531 males) from state and private schools in İstanbul, Kadıköy and Maltepe. The age of the students in this study is between 14-17 (Mean =15.4, SD = 1.1).For the analysis of research data, since it is not counterbalance the assumptions of normality searching the differences between variables, Mann-Whitney U test, Kruskal-Wallis test and Post-Hoc Mann-Whitney U test were applied. Investigating the predictors of self-esteem, mother, father and peers relationships of cyber bullying and cyber victimization in high school students because of not having counterbalance the assumption of normality, a method of nonparametric Robust Regression Analysis was used.According to the findings of study, the cyber bullying grades of males are higher than the females, there is no significant differences in terms of gender in cyber victimization grades. Cyber bullying grades of 16 years old students are higher than the other age groups and there is no significant differences among the other age groups in cyber victimization grades. Depending on the types of school there is no significant differences for cyber bullying grades, , while state school students' cyber victimization grades are higher than private school students' in terms of cyber victimization grades. There is no significant difference for the cyber bullying grades in terms of parents' education. Additionally, there is no significant difference in the ciber victimization grades in terms of mothers' education. However there is a significant difference for ciber victimization grades in terms of fathers' education. Depending on whether the students have a computer/mobile phone/tablet, it was seen that there is no significant differences in cyber bullying and cyber victimization grades. Furthermore, for the period they use the internet, it was seen that cyber bullying and cyber victimization grades are higher for the students using the internet more than 3 hours. There is no significant differences in the place where they are connecting to the internet in cyber bullying grades. In terms of cyber victimization grades it was obtained that the grades of students connecting to the internet from a mobile phone are higher than the students connecting to the internet at home.It was determined that in cyber bullying model obtained by Robust Regression Analysis, meet the expections of mother's relationships subscale were negative, the regulations of norms of father's relationships subscale were negative and the loyalty of the peers relationships subscale was positive significant predictors. In terms of cyber victimization model self-esteem was negative, meet the expections of mother's relationships subscale were negative, in the peers relationships subscale trust and identification were negative, loyalty was positive and self- disclosure was positive significant predictors.Key words: Cyber bullying, cyber victimization, adolescents, self-esteem, mother relationships, father relationships, peers relationships