Erken dönem uyumsuz şemalar ve pozitif algının, psikolojik dayanıklılık, depresyon ve psikolojik iyi oluş arasındaki ilişkinin incelenmesi

Abstract

Bu araştırmanın amacı bilişsel bir risk faktörü olan erken dönem uyumsuz şemaların ve bilişsel bir koruyucu faktör olan pozitif algının depresyon ve psikolojik iyilik hali ile ilişkisini ve psikolojik dayanıklılığın bu ilişkideki aracı rolünü incelemektir. Bu doğrultuda 18-30 yaş arasındaki 231 araştırma örneklemine, (174 kadın, 57 erkek) Young Şema Ölçeği, Pozitif Algı Ölçeği, Yetişkinler İçin Psikolojik Dayanıklılık Ölçeği, Beck Depresyon Ölçeği, Warwick Edinburg Mental İyi Oluş Ölçeği ve demografik bilgi formu uygulanmıştır. Araştırmada SPSS 22 paket programında Korelasyon ve Regresyon analizlerinin yanı sıra, aracılık ilişkilerini belirlemek amacıyla SPSS için PROCESS makro programı kullanılmıştır. Araştırma bulguları, erken dönem uyumsuz şema alanlarının hepsinin depresyonla negatif yönde anlamlı bir ilişkide olduğunu göstermektedir. Ancak, erken dönem uyumsuz şemaların tümünün psikolojik iyi oluşla negatif yönde bir ilişkide olması beklenirken sadece Kopukluk/ Reddedilmişlik ve Zedelenmiş Otonomi/ Özerklik, psikolojik iyi oluşla anlamlı derecede negatif bir ilişkidedir. Erken dönem uyumsuz şema alanlarının psikolojik dayanıklılıkla ilişkisinde ise, sadece Kopukluk / Reddedilmişlik, Zedelenmiş Otonomi/ Özerklik, Zedelenmiş Sınırlar ve Diğerleri Yönelimlilik psikolojik dayanıklılık ile negatif yönde anlamlı bir ilişkidedir. Şema alanlarının depresyon ile ilişkisinde psikolojik dayanıklılığın aracı rolü incelendiğinde, Kopukluk / Reddedilmişlik, Zedelenmiş Otonomi/ Özerklik, Zedelenmiş Sınırlar ve Diğerleri Yönelimlilik Şema Alanları, depresyonu pozitif yönde anlamlı bir şekilde yordarken, bu ilişkide psikolojik dayanıklılık, kısmi bir aracı rol oynamaktadır. Şema alanlarının psikolojik iyi oluş ilişkisinde psikolojik dayanıklılığın aracı rolü incelendiğinde ise sadece Kopukluk / Reddedilmişlik, Zedelenmiş Otonomi/ Özerklik şema alanının kısmi bir aracı role sahip olduğu görülmektedir. Olumlu algı ise, psikolojik iyi oluş ve psikolojik dayanıklılık ile pozitif yönde anlamlı bir ilişkide, depresyon ile negatif yönde anlamlı bir ilişkidedir. Olumlu algının, depresyon ve psikolojik iyi oluş ile ilişkisinde, psikolojik dayanıklılığın kısmi bir aracı rolü vardır. Çalışmanın sonucu, erken dönem uyumsuz şemaların ve pozitif algının psikolojik dayanıklılık ve ruh sağlığı ile önemli bir ilişkisi olduğu dolayısıyla temel bir risk ve koruyucu faktör olarak öne çıktığını göstermektedir. Bununla birlikte psikolojik dayanıklılığın psikopatoloji ve bilişsel risk faktörleri arasında kısmi bir tampon rolünün olduğu, bununla birlikte bilişsel koruyucu faktörle beraber ruh sağlığına katkıda bulunduğu görülmektedir.Anahtar Sözcükler: Erken dönem uyumsuz şemalar, psikolojik dayanıklılık, pozitif algı, psikolojik iyilik hali, depresyon.

This study examines the association between early maladaptive schemas as a risk factor and positive perception as a protective factor between psychological resilience, depression and psychological well-being.- and the mediator effect of psychological resilience over those relationships. The participants of the study included a total 231 participants (174 female and 57 male) aged between 18 and 30. The data was obtained through Young Schema Scale, Positive Perception Scale, Resilience Scale for Adults, Beck Depression Scale, Warwick and Edinburg Mental Wellbeing Scale. The data was evaluated with SPSS 22 programme with the macro add-on called PROCESS. The study findings show that all early maladaptive schemas are negatively and significantly related to depression. Even though psychological well-being was expected to be negatively related to all of the maladaptive schema domains only Disconnection/ Rejection and Impaired Autonomy are significantly and negatively related to psychological well-being. Also the results show that only Disconnection/ Rejection, Impaired Autonomy, Impaired Limits and Other Directedness are significantly and negatively related to psychological resilience. When it comes to the mediator role of psychological resilience between maladaptive schemas and depression, resilience has a partial mediation effect on the relationship between Disconnection/ Rejection, Impaired Autonomy, Impaired Limits and Other Directedness schema domains over depression. Furthermore, psychological resilience has a partial mediaton effect between Disconnection/ Rejection, Impaired Autonomy and psychological well-being relationship. Resilience has no mediaton effect on the relationship between the other 3 schema domains and psychological well-being. Positive perception is positively and significantly correlated to psychological well-being and psychological resilience and negatively and significantly correlated to depression. Furthermore, resilience has a partial mediation effect on the relationship between positive perception and psychological wellbeing/ depression. Overall, the results show that early maladaptive schemas as a cognitive risk factor and positive perception as a cognitive protective factor play an essential role on psychological resilience and mental health. Psychological resilience stands out as a `buffer zone` between psychopathology and cognitive risk factors and a contributor to the mental health with the cognitive protective factors.Key Words: Early maladaptive schemas, psychological resilience, positive perception, psychological well-being, depression.