Bellek yanılmalarının semantik belleğin gelişimi açısından dört farklı yaş grubunda karşılaştırılması

Abstract

Bu araştırmanın genel amacı, bilişsel gelişimin bir parçası olarak ve semantik (anlamsal) bellekle bağlantılı şekilde, bellek yanılmalarının yaşam boyunca ne şekilde değiştiğini araştırmaktır.Bu bağlamda, bellek yanılmasının anlamsal kodlamaya dayandığını ve anlamsal kodlamanın yaşla birlikte gelişmesine paralel olarak, çocukluktan yetişkinliğe (yaşam boyunca) artacağını öngören Gelişimsel Karşıtlık (Developmental Reversals) prediksiyonu test edilmiştir. Belirsiz İz Teorisi'ne (BİT-Fuzzy Trace Theory) dayanan söz konusu prediksiyon, literatürde en fazla kullanılan DRM (Deese, Roediger, McDermott) paradigmasına ek olarak, ikinci bir paradigmayla (olay sonrası yanlış bilgi - OSYB) birlikte test edilmiştir. Bu iki teknik birlikte kullanılarak aynı zamanda, literatürde tartışmalı bir konu olan `DRM ve OSYB teknikleri aynı süreçleri mi yoksa farklı süreçleri mi ölçüyor?` meselesinin açıklanmasına da katkıda bulunmak amaçlanmıştır.Gelişimsel karşıtlık kavramının literatürde düzenli şekilde yaşam boyu test edilmemiş olması bir sınırlılık olarak değerlendirilmiş ve bu nedenle araştırmamızda 8-15-30-60 yaş grupları üzerinde DRM ve OSYB teknikleri birlikte kullanılmıştır. Araştırma bulgularına göre DRM tekniğinde 60 yaş grubu kritik kelimeleri diğer yaş gruplarının hepsinden (8, 15 ve 30 yaş gruplarından) hem daha fazla hatırlamış hem de tanıma testinde yanılma düzeyi hepsinden daha yüksek çıkmıştır. Kritik kelimeler açısından hatırlama ve tanıma testinde 8, 15 ve 30 yaş grupları arasındaki fark ise anlamlılık düzeyine ulaşamamıştır. OSYB tekniği tanıma testi sonuçlarına göre ise dört yaş grubu arasındaki yanılma düzeyleri arasında fark bulunmamıştır.Araştırma bulgularımız, gelişimsel karşıtlık kavramına çok sınırlı bir destek vermiştir. Daha da önemlisi, bellek yanılması, söz konusu kavramın öngördüğü şekilde gelişim boyunca düzenli şekilde artmamıştır.Anahtar sözcükler: Gelişimsel Karşıtlık, Bellek Yanılması, Semantik Bellek, Episodik Bellek, Belirsiz İz Teorisi

The general purpose of this study is to explore how the false memory changes throughout the life as a part of cognitive development and semantic memory. Depending on Fuzzy Trace Theory Developmental Reversals approach predicts that false memory increases from childhood to adulthood in parallel with the increase of semantic encoding ability. According to Fuzzy Trace Theory false memory is based on a strong semantic encoding (gist) and a weaken physical encoding (verbatim). In the present study developmental reversals prediction was tested by using Deese, Roediger, McDermott Paradigm (DRM) which has been mostly used in the literature in addition to a second paradigm called Post Event Misinformation (PEM). Furthermore it was aimed at shed light on a contradictive issue: `Do the DRM paradigm and PEM paradigm techniques measure the same processes or different processes?` It was considered as a restriction that the developmental reversals prediction was not tested throughout life span in the literature, and therefore the prediction has been tested on four age groups of 8-15-30-60 years old with both DRM and PEM techniques.Results showed that in DRM technique 60 age group recalled and recognized more critical words than other three groups did; that is their false memory level was higher than other three groups. The false memory differences among 8-15 and 30 age groups were not significant. In PEM technique, on the other hand, there was no significant difference among four age groups.It can be said that a results pattern like this provided a limited support for developmental reversals prediction. These results are specifically important since we cannot observe that false memory regularly increases throughout life.Key words: Developmental Reversals, False Memory, Semantic Memory, Episodic Memory, Fuzzy Trace Theory