Yeşim Ustaoğlu sinemasında toplumsal cinsiyet ve kadın

Abstract

Tez çalışmasında, toplumsal cinsiyet ve kadının temsilinin etkisi, bir iletişim aracı olarak sinema üzerinden, topluma yansıyabilen olumlu ya da olumsuz etkilerin neler olabileceği, bu tezde incelenmiştir. Kadın bir yönetmen olarak Yeşim Ustaoğlu ve sineması, filmlerinde Toplumsal Cinsiyet ve kadını ele aldığı için, bu araştırmada özellikle seçilmiş, son dört film birbiriyle olan bağlantıları ve içerdikleri mesajlar açısından incelenmeye alınmıştır.Tezin ilk bölümünde, toplumda yer alan bireylerin ne gibi özelliklere sahip olması gerektiğini ve nasıl tanımlandığını, toplum tarafından yaratılan pozisyonların nasıl oluştuğu, bunu oluşturan unsurlarda etnik kökeni, aidiyet gibi kavramların insanlar üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Sosyal hayat, statü ve rollere göre nasıl düzenlendiği incelenmiştir. Toplumsal normların davranışların toplum tarafından belirlenen kurallarla nasıl çevrelendiği, sosyal hayatın normal akış içerisinde nasıl devam ettiği, toplumsal cinsiyet rollerine uygun tutum ve davranışlara nasıl dönüştüğü, bu davranış biçimlerinin baskılanan yönlerle bireyin `çoğunluk` dediğimiz toplum tarafından kabul ve makbul görülen ortak davranışların esaretine nasıl dönüştüğü araştırılır. Kadının geleneksel ve modern toplumlardaki yerini, Cumhuriyet döneminde kadının temsiline ilişkin kazanımların ve etkilerinin neler olduğu, bu araştırmada ayrıca tarihsel olarak incelenirken,1950 ve 1980 li dönemlerde kadının kimlik olarak ulaştığı evreler bu bölümde ele alınmıştır.Tezin ikinci bölümünde, feminist kuramcılarla desteklenen Toplumsal Cinsiyete ait kavramlar, toplum tarafından icat edilen ve sonra ona inanılarak yürüyen alışkanlıkları ve davranışların kaynağı üzerinde durulur. Bir ideoloji olarak feminizmin Dünyada ve Türkiye'deki etkileri bu bölümde araştırılırken, etkili bir iletişim aracı olan sinemanın kitleleri ve toplumları farkına varmadan istenilen ideoloji ile nasıl etki altında bıraktığı, araştırmanın bu bölümünde incelenmiştir. Sinemada cinsiyet olgusunun nasıl dizayn edildiği, kadın ve erkek olgusunun zamanla toplumda nasıl etkin bir role ve statüye dönüştüğü bu bölümde ele alınmıştır.Tezin üçüncü ve son bölümünde, Yeşim Ustaoğlu sineması başta belirtilen kuramlar çerçevesinde ele alınarak incelenmiş. Yönetmenin özellikle son dört filmi olan Bulutları Beklerken (1997), Pandoranın Kutusu (2005), Araf (2011) ve Tereddüt (2017) filmleri çalışmada örnek olarak ele alınıp incelenmiştir. İnceleme, filmlerin oyuncularından başlayarak, kadının ve erkeğin filmde temsil edilme biçimi, kadını özgürleştiren ya da tutsaklaştıran sahneleri, toplumsal cinsiyet içeren sahneleri söz konusu kriterler ölçüsünde değerlendirmeye alınarak, ortak bir ölçü getirilmiştir. Filmleri ölçmek ve değerlendirebilmek için geliştirilen bu model sayesinde yönetmenin filmleri, yapılış sırasına göre birbirleri ile kıyaslanmış, bu sayede toplumsal cinsiyete ve kadın temsiline ilişkin çeşitli verilere ve istatistiklere ulaşılmıştır.Sinema etkili bir iletişim aracı olarak, toplumlar üzerindeki olumlu ya da olumsuz etki yaratır.

This thesis includes a review of the impact of gender and female representation, the possible positive and negative impacts of this representation that can be reflected on the society via cinema as a means of communication.As a female director, Yeşim Ustaoğlu and her cinema have especially been chosen for this review since her films comprise information about the subject, and her last four films have been discussed in terms of their relation to each other and the messages they convey.In the first part of the thesis, what characteristics should be possessed by individuals in the society and how these characteristics are described, how the positions created by the society are formed, and the impact of concepts like ethnicity and belonging on people are investigated. How social life is organized according to roles and status is examined. How the social norms and behaviours are surrounded by the rules determined by the society, how social life goes on in its normal flow, how it converts to attitudes and behaviours appropriate for gender roles, how these types of suppressed behaviours turn into the slavery of common behaviours accepted and liked by the society which we call `majority` were also investigated. The place of woman in traditional and modern societies, the gainings of the representation of women in the Republican period and their impacts were also examined historically in this study. The stages that women reached as identity in 1950's and 1980's are discussed in this section. The second part of the thesis focuses on these concepts that are supported by feminist theoreticians, the origin of the habits and behaviours invented and then continued believeingly by the society. While the impacts of feminism on the world and on Turkey as an ideology are researched in this part, how cinema as an efficient means of communication influences the masses and societies ideologically without awareness is also discussed. How the gender in cinema is designed and how female and male phenomenon transformed into an active role and status in society in time are also examined in this part. In the third and last part of the thesis, Yeşim Ustaoğlu's cinema is handled and analyzed within the frame of theories described at the beginning. Especially, the last four films of the director namely Waiting for the Clouds (1997), Pandora's Box (2005), Araf- Somewhere in Between (2011) and Clair Obscure (2017) are taken as a sample for the study and discussed. Discussion starts with the characters of the films, then the way women and men are represented, the scenes that free or imprison woman, scenes that include gender are evaluated in accordance with the relevant criteria and a common measurement is brought forward. Through this model developed to measure and evaluate films, director's films have been historically examined and compared to each other according to their status. Thus, various information and statistics have been reached regarding gender and women representation. Cinema as an efficient communication power has numerous effects on societies and makes a positive impact on those that live by traditional and modern codes and leads to the creation and survival of sound generations through the use of artistic and cultural tools.