İş sözleşmesinin işletme, işyeri ve işin gereklerinden kaynaklanan nedenlere dayalı feshi

Abstract

İşçinin feshe karşı korunmasına, yani iş güvencesine ilişkin düzenlemeler, Türk Hukuku'na önce 09.08.2002 tarihli ve 4773 sayılı yasa ile daha sonra da 22.05.2003 tarihli ve 4857 sayılı yasa ile girmiştir. İş güvencesi kavramının yasalarımızda düzenlenmesi ile işverenin fesih hakkının sınırlandırılarak, işçinin işini güvence altına alma ve iş ilişkisinin varlığının korunması hedeflenmiştir. 4773 sayılı yasa da iş güvencesi kapsamı oldukça geniş tutulmuş olmasına rağmen, daha sonra getirilen 4857 sayılı yasada iş güvencesi kapsamı daraltılmıştır. Çalışan işçi bazında 4857 sayılı yasada kapsam daraltılmış olsa da, geçerli bir sebebe dayanılması esası yine korunmuştur. Her iki yasal düzenlemede de geçerli fesih sebepleri, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan nedenler olarak belirlenmiştir. İş güvencesi kavramı işyerinden işçinin çıkarılamaması anlamını taşımadığı gibi, işletme gereklerinin de göz önünde tutulması anlamına gelmektedir. İşletmenin ekonomik ve mali zorunlulukları, modern teknolojinin gereklerine uyarlanıp daha verimli çalıştırılması gayesiyle reorganize edilmesi ile işletme düzeninin ve disiplinin sağlanması, işçinin yetersizliği ve davranışları işçi çıkarmayı gerekli kılabilmektedir. Geçerli neden `işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan` bir neden olabileceği gibi, işçinin yetersizliği ve davranışları, işçinin kişiliği ile ilgili olan sebeplerken; İşletmenin, işyerinin ve işin gereklerinden kaynaklanan sebepler ise işçi ile doğrudan yahut dolaylı bağlantısı olmaksızın işyeri ile bağlantılı olan sebeplerdir. Üç bölümden oluşan çalışmamızda, iş güvencesi kavramı, sosyal ve ekonomik yönden ortaya çıkışı ve gelişimi, yararlanma koşulları üzerinde durularak iş güvencesi hükümlerinin uygulama alanı ve kapsamı ele alınmaktadır. İş güvencesinden yararlanma koşulları ile iş güvencesinin özünü oluşturan geçerli sebep gösterme zorunluluğunun arandığı haller ve bunların tespiti irdelenmiştir. Geçerli fesih sebepleri işçiye ilişkin fesih sebepleri ve işyerine ilişkin geçerli fesih sebepleri olarak irdelenmiştir. Geçerli nedenli fesih sebepleri ile haklı nedenli fesih sebepleri arasındaki farklara da bu bölümde yer verilmiştir. Yine sözleşmenin feshinde uyulması gereken usul ve şekil kuralları ile feshe itiraz ve sonuçları da bu bölümde irdelenmiştir. İşyerine ilişkin geçerli fesih sebepleri ise işletme dışından ve işletme içinden kaynaklanan geçerli fesih sebepleri başlıkları altında incelenmiştir. İşletme dışından kaynaklanan sebepler ile işletme içinden kaynaklanan sebepler belirlenirken, bu nedenlerin oluşumunda işverenin iradesinin etkili olup olmadığı esas alınmıştır. Tezimizin konusunun işletme, işyeri, işin gereklerinden kaynaklanan fesih nedenleri ile işletme içi ve işletme dışı nedenlerle fesih özgülenmiş olmasından ötürü dördüncü bölümde sadece işletme, işyeri ve işin gereklerinden kaynaklanan nedenlere dayalı fesih ve sonuçları üzerinde durulmuş olup, çalışmamızda diğer fesih sebepleri ise irdelenmemiştir. Çalışmamızda, öğretide tartışmalı olan konulara, görüşlere ve Yargıtay kararlarına yer verdiğimiz gibi, bu kaynaklara da atıf yapılmıştır. Belirli konularla ilgili kendi görüşümüzü de ekleyerek, tez çalışmamız, araştırma konusuyla ilgili genel değerlendirmeleri içeren Sonuç bölümüyle sona ermiştir. Tez çalışmamızdaki nihai amaç ise, işverenin işletme, işyeri ve işin gereklerinden kaynaklanan nedenlere dayalı iş sözleşmelerinin feshini belirli ilkeler doğrultusunda açıklığa kavuşturulmasını sağlayarak, işçi ve işveren arasında doğabilecek ihtilaflarda, belirsizliklerin önüne geçmek ve uygulamada yaşanan sıkıntıların çözüme kavuşturulmasına hizmet etmektir. Anahtar Kelimeler: 1) İş Hukuku 2) İş Güvencesi 3) İşletme Gereği 4)İşletmesel Karar 5)Ekonomik Nedenler 6)Teknolojik Nedenler 7)Sosyal Seçim 8)İş Güvencesi 9) İş Sözleşmesinin Feshi 10) Kriz 11)İstihdam

Termination of Employment Contract Due to the Reasons arising from the Requirements of Enterprise, Workplace and Work The regulations regarding the protection of worker against the termination, namely job security, is entered into the Turkish Law, initially by 09.08.2002 dated and 4773 numbered law and then by 22.05.2003 dated and 4857 numbered law. By regulating the term of job security in our laws, it is aimed to limit the termination right of the employer, to secure the worker's job and to maintain the presence of work relationship. Although the scope of the job security is broad in the Law No.4773, the scope of job security is limited by the further Law no.4857. While the scope based on the worker who is still working, is limited in the Law No.4857, the principle of a reasonable grounding is still reserved. In both legal regulations, the valid reasons for the termination are determined as the reasons arising from the worker's qualification or behaviors; or the reasons arising from the requirements of the enterprise, workplace or work. The term of job security does not bear the meaning of non-dismissal of the worker from the workplace, it means to consider the requirements of the enterprise. Dismissal of workers may be required by economical and financial obligations of the enterprise, reorganization of the enterprise by adopting it to modern technology requirements for more efficient operation, maintenance of order and discipline of enterprise, non-qualification and behaviors of the worker. The valid reasons can arise from the `qualification or behaviors of the workers or a reason arising from the requirements of enterprise, workplace or work; the worker's non-qualification and behaviors are the reasons related with the personality of the worker; the reasons arising from the requirements of enterprise, workplace and work are the reasons related with the workplace, not directly or indirectly related with the worker. In first part of the study which is consisting of four parts; it emphasizes the term of job security, its emergence and its development in social and economic aspects; and also discusses the implementation area and scope of the job security provisions. In the second part, it studies the conditions to utilize the job security, the cases in which the requirement to show valid reasons constituting the essence of job security, is needed and their determination. The valid reasons for termination are studied as termination reasons related to the worker and the termination reasons related to the workplace. The valid termination reasons related to the workplace are explained under the headings of outside the enterprise and inside the enterprise. While the reasons arising outside the enterprise and the reasons arising inside the enterprise are determined, it is taken as a basis whether the will of the employer is effective on the occurrence of these reasons. The differences between valid reasons for termination and justified reasons for termination are also specified in this part. In addition, the procedure and form requirements for termination of the contract as well as appeal against termination and conclusions are also studied in this part. Finally, termination reasons arising from requirements of enterprise, workplace and work and termination due to reasons inside and outside the enterprise are included in the third part. Since our thesis is dedicated to the termination due to enterprise requirements; only termination due to requirements of enterprise, workplace and work and their conclusions are studied in the fourth part; other termination reasons are not mentioned in our study. In the fourth part of our thesis, operational decision types are mentioned in details. The controversial issues in the doctrine, opinions and decisions of Court of Cassation are included in our study as well as references are made to these sources. Our study is finalized with a conclusion part including general evaluations regarding the research issue, by adding our opinions on some topics. The final purpose of our study is to ensure enlightening termination of employment contract due to the reasons arising from requirements of enterprise, workplace and work in line with specific principles, to prevent ambiguities in the conflicts arising between the employer and worker and to help for solving the problems in the implementation. Key words: 1) Labor Law 2) Job Security 3) Enterprise Requirement 4)Operational Decision 5)Economic Reasons 6)Technological Reasons 7)Social Choice 8)Job Security 9) Termination of Employment Contract 10) Crisis 11)Employment