Matbaa ve Osmanlı toplumu arasındaki entelektüel ilişkiler

Abstract

Gelişimi Batı'daki kadar hızlı olmasa da matbaanın Osmanlı toplumuna girişi, geleneksel bilim algısı ve toplumsal düzende derin etkiler yaratmıştır. El yazmasından basma kitap kültürüne geçiş, dünyayı algılama biçimini değiştirmiş, böylece ulemanın otoritesi sarsılmış ve XVIII. yüzyılın ikinci yarısından itibaren, modern epistemik cemaat ulema karşısında yeni bir güç olarak ortaya çıkmıştır. Geleneksel ilim algısında meydana gelen bu paradigmatik değişimin açıklanmasında çatışma tezinden yararlanılmıştır. Bu çalışmanın amacı, matbaanın XIX. yüzyılın ilk yarısında Osmanlı toplumunda entelektüel alanda yarattığı etkiler, Batı Avrupa'daki durum ile karşılaştırmalı olarak, teknolojik determinizm ve teknolojinin sosyal inşası kuramları temelinde değerlendirilmiştir.

The introduction of printing press into the Ottoman society had profound impacts on traditional scientific knowledge and social order, even though its development in the Empire took more time than in Western Europe. The transition from script to print culture altered the way of perceiving the world, thus, the authority of ulama was weakened, and the modern epistemic community was able to begin to emerge as a new power against ulama after the second half of the eighteenth century. In order to apprehend this paradigmatic change in the perception of traditional science, the conflict theory was utilised. In the theoritical context of the technological determinism and the social construction of technology, the purpose of this thesis is to shed light on the influences of the printing press on the Ottoman intellectual era, the first half of the nineteenth century, by comparing with the situations in Western Europe.