Manisa Mekteb-i İdadisi (kuruluşu-gelişimi-sosyo kültürel hizmetleri)

Abstract

Osmanlı eğitim kurumları arasında önemli yer tutan medrese eğitimi zamanla önemini kaybetmişti. Tanzimat'ın getirdiği yeniliklerin etkisiyle de eğitim kurumlarında modernleşme çabalarına gidilmiştir. Yeni usul metotlarla eğitim-öğretim yapılmaya başlanmıştır. Bu durumda rüştiye mektepleri yaygınlaşmıştır. 1869 Maarif-i Umumiye Nizamnamesi ile rüştiye mekteplerinin üstünde eğitim yapabilecek bir okul açılmasına karar verilmişti. `İdadi` adı verilen bu okullar `hazırlama yeri` anlamına geliyordu. Öğretim süresi üç yıl olan bu okullar yükseköğretime öğrenci hazırlama amacını taşıyordu. Bu amaçla açılan idadiler vilayet merkezlerinde daha sonra sancak merkezlerinde açılmaya başlandı. Özellikle II. Abdülhamid'in eğitim politikası gereği yaygınlaştırılmaya çalışıldı. Fakat devletin içinde bulunduğu maddi imkânsızlıklar idadilerin tam anlamıyla yaygınlaşmasını engelledi. Buna rağmen devletin birçok vilayet merkezinde ve sancaklarında açılmaya devam etti.Vilayet merkezlerinde rüştiye ile birlikte yedi, sancaklarda ise beş yıllık idadiler açılmıştır. II. Abdülhamid döneminde ilk açılan idadiler arasında yer alan `Manisa İdadisi` bunlardan birisidir. 1885 yılında inşaatına başlanılan idadi 1887 yılında açıldı. İdadinin inşaat süreci uzun olmasına rağmen Manisa'nın önemli bir mevkiinde yerini alabilmiştir. Çeşitli nedenlerle ve farklı zamanlarda tamirat geçiren bina, Manisa'nın eğitim çınarı olma özelliğini korumuş ve birçok mezun vermiştir. Gerek öğretmen ve gerekse öğrenci profili açısından başarılı bir okul olduğunu söyleyebiliriz. Manisa'nın kültürel yaşamına katkı sağlayan ve 1916 yılında sultani olan okul, Manisa'nın işgal edilmesiyle kapatılmıştır. 1923'te bir devreli lise haline getirilmiş, 1924'te `Manisa Ortaokulu` olmuştur. 1945 yılına gelindiğinde de Liseye çevrilmiştir. Tez konumuz olan `Manisa İdadisi` hakkında tam anlamıyla bilgiye ulaşmak çok mümkün olmamıştır. Şehrin Milli Mücadele yıllarında Yunanlılar tarafından yakılması okul hakkında yeterli bilgiye ulaşılmasını engellemiştir. Buna rağmen elimizden geldiğince konu ile alakalı bütün kaynaklara ulaşılmaya çalışılmış ve bu mütevazı çalışma ortaya çıkmıştır. Araştırmamızda Başbakanlık Osmanlı Arşivinden yararlanılmaya çalışılmıştır. Bunun yanında İzmir Ahmet Priştina Kent Arşivi, Atatürk Kitaplığı, Bayezid Kütüphanesi ve Manisa Lisesi arşivinde bulunan belge, dergi ve gazeteler taranmıştır. Yapmış olduğum bu çalışma eğitim tarihi açısından son derece önemli olan idadilerin açılma sürecindeki ilklerden biri olması hasebiyle alana bir nebze de olsa katkı sağlayacağı ümidindeyim.Anahtar Kelimeler: Manisa İdadisi, Eğitim-Öğretim, Rüştiye.

The madrasah education, which used to have an important place among the Ottoman educational institutions, lost its importance in time. With the influence of innovations brought by Tanzimat, efforts were made to modernize the educational institutions. New methods of teaching started to be practiced. As a result the Ottoman junior high schools started to increase in numbers. With the 1869 Maarif-i Umumiye Nizamnamesi, it was decided to establish a school that can give a higher education than the Ottoman junior high schools. Those schools, were called `idadi` which means `a place of preparation`. They had three-years of education aiming to prepeare students for higher education. The `idadis` in this purpose, initially started to be established in the provincial centers and later in the regional (sancak) centers. Especially under II. Abdülhamit's education policy those schools were attempted to be popularized. But the financial impossibilities in the state have prevented the full spread of `idadis`. Nevertheless, the state continued to establish new schools in many provincial capitals and cities.At the provincial centers the idadis were seven year schools with junior schools and they were five year schools at sancak centers. `Manisa İdadisi`, one of the first idadis of II. Abdülhamit period, was one of them. The construction started in 1885 and the İdadi was opened in 1887. Despite the long construction period, it was placed on an important position in Manisa. The building, which has been repaired for various reasons and at different times, has maintained the characteristic of being a building block of education in Manisa. The school has had many a graduates since it was established. We think that it is a successful school both in terms of teacher and student profile. It has contributed to Manisa's cultural life. The school, which became a Sultani in 1916, was closed by occupation of Manisa. In 1923 it was turned into a high school. In 1924 it became Manisa junior high School. In 1945 Manisa Senior High School was born from it. It was not possible to reach information on `Manisa İdadisi` which is the topic of this thesis. The burning of the city by the Greek in times of war of national independence prevented us from reaching enough resources about the school. Nevertheless I tried to find as much as possible resources on the subject and as a result this humble could be prepared.I tried to use resources from the Prime Ministry Ottoman Archives. Besides, I also used scanned documents, magazines and newspapers from İzmir Ahmet Piriştina City Archives, Manisa Senior High School Archives, Atatürk Library, Bayezid Library and Manisa High School Archives. Being one of the first studies on this subject, I hope that this work can make a small contribution to the topic of the foundation of the İdadis which are a very important part of history of education.Keywords: Mektebi İdadi of Manisa, Education -Training, Secondary School (Rüştiye).