Diyaliz tedavisi alan hastalarda semptom kümelerinin belirlenmesi

Abstract

Diyaliz tedavisi alan hastalarda semptomlar ve semptom kümelerinin belirlenmesi amacıyla yapılan tanımlayıcı ve kesitsel tipteki bu araştırma Başkent Üniversitesi Ankara ve İstanbul Hastanesi diyaliz ünitelerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın örneklemini en az 6 ay önce kronik böbrek yetmezliği tanısı almış ve diyaliz tedavi programına devam eden 300 hasta oluşturmuştur.Verilerin toplanmasında literatürden yararlanılarak hazırlanan soru formu ve Diyaliz Semptom İndeksi kullanılmıştır. Veriler araştırmacı tarafından yüz yüze görüşme yoluyla elde edilmiştir. Araştırmadan elde edilen verilerin analizinde SPSS (Statistical PackageForSocialScience) 15.0 Paket programı kullanılarak, sayı, yüzde, ortalama, standart sapma, tekrarlı ölçümlerde tek yönlü varyans analizi, Mann-Whitney U testi ve küme analizi kullanılmıştır.Araştırmaya katılan hastaların yaş ortalaması 49±15.7 olduğu, hastaların diyalize girme süre ortalaması 96.6±76,3 ay olduğu ve yarıya yakınının (%41.7) eşlik eden başka bir hastalığının olduğu saptanmıştır.Çalışmaya katılan hastalarda en sık görülen semptomların yorgun hissetme veya enerjide azalma (%56), kemik veya eklem ağrısı (%48,7), iştahta azalma (%47),baş ağrısı (%43) ve ayaklarda uyuşma-karıncalanma (%42,3 )olduğu ve bu semptomların bireyleri çok fazla etkilediğini belirttikleri görülmüştür.Küme analizi sonucunda üç ana küme belirlenmiştir. Birinci ana kümeye ait dört alt küme; cinsel ilişkiye ilgide azalma, cinsel doyum almada zorlanma, bacakları hareketsiz tutmada zorlanma, ayaklarda uyuşukluk, bacaklarda şişlik, deride kuruluk, kaşıntı, uykuyu sürdürmede zorlanma, uykuya dalmada zorlanma, kaygılı hissetme, rahatsız hissetme, öksürme, ağız kuruluğu, bulantı, kusma, ishal, göğüs ağrısı, endişelenme, üzgün hissetme, nefes darlığı, baş dönmesi, kabızlık, kas krampları, sinirli hissetme ve iştahta azalma semptomlarını içermektedir. İkinci ana küme; baş ağrısı, kas ağrısı ve konsantre olmada zorluk semptomlarını, üçüncü ana küme ise; kemik veya eklem ağrısı ve yorgun hissetme veya enerjide azalma semptomlarını içermektedir.Çalışmadan elde edilen sonuçlar doğrultusunda; semptomların birbiri arasındaki ilişkinin bakımın planlanmasında dikkate alınması, semptomların ve kümelerin zaman içerisindeki değişimlerinin belirlenmesi için uzun dönemde çalışmalar planlanması, klinik değişkenlerin semptom kümelerini etkileme durumlarına ilişkin çalışmaların yapılması önerilebilir.Anahtar kelimeler: Diyaliz, Semptom, Semptom Kümesi, Semptom Değerlendirmesi.

This study is carried out in order to identify the symptoms and symptom clusters in patients receiving dialysis treatment. This descriptive and cross-sectional research was done in the dialysis units of Baskent University Ankara and Istanbul Hospitals. Total of 300 patients who are diagnosed at least 6 months ago as having chronic kidney failure and continue dialysis treatment programme were constituted the samples of the research.Data were collected via using questionnaire form based on the literature and Dialysis Symptom Index. Data were gathered by the researcher by interviewing face to face. Data were analyzed by using SPSS (Statistical Package For Social Science) 15.0; descriptive statistics, one wayanalysis ofvariance, Mann-Whitney U test and cluster analysis tests were used.It is found that the average age of those participating in the research is 49±15.7, mean time of undergoing dialysis is 96.6±76,3 months and almost half of them (% 41.7) were having another concomitant illness.It is seen that the most common symptoms in patients participating in the research are feeling tired or decrease in energy (%56), bone pain or arthralgia (%48.7), loss of appetite (%47), headache (43.0) and Numbness or tingling in feet (42.3) and they stated that these symptoms were impactedthem a lot.Three main clusters are determined as a result of cluster analysis. The first main cluster includes symptoms of decrease in interest in sexual intercourse, having difficulty in achieving sexual satisfaction, restless legs, tingling in feet, swelling in legs, dryness in skin, itching, difficulty in maintaining sleep, difficulty in falling asleep, feeling nervous, feeling uneasy, coughing, dryness of the mouth, nausea, vomiting, diarrhea, chest pain, getting worried, feeling sad, shortness of breath, dizziness, constipation, muscle cramps, feeling nervousand loss of appetite. The second main cluster includes the symptoms of headache, muscle pain and difficulty in concentrating. The main third cluster includes the symptoms of bone pain or arthralgia and feeling tired or decrease in energy.Based on these results, taking into consideration in planning the relationship among the symptoms, further studies to explore long-term changes symptoms and symptom clusters and its association with clinical variable sover symptom clusters can be suggested.Key words: Dialysis, Symptom, Symptom Clusters, Symptom Assessment.