Üniversite öğrencilerinin hedonik açlık durumlarının farklı ölçekler ile belirlenmesi

Abstract

Bu çalışma; orjinali `Power of Food Scale-PFS` olan `Besin Gücü Ölçeği-BGS` ile orjinali `Palatable Eating Motives Scale-PEMS` olan `Lezzetli Besinleri Tüketme Motivasyonu Ölçeği-LBTMS` ölçeklerinin Türkçe adaptasyonlarının sağlanması ve sonrasında üniversite öğrencilerinin hedonik açlık durumlarının bu ölçekler tarafından belirlenip, hedonik açlık dürtüsünü etkileyen faktörlerin etkisini ortaya çıkarabilmek amacıyla planlanmıştır. Çalışmanın örneklem grubunu, Nisan 2017- Mayıs 2017 tarihleri arasında Başkent Üniversitesinde öğrenim görmekte olan 18 yaş üzeri gönüllü, 293 kadın, 70 erkek birey olmak üzere toplamda 363 öğrenci oluşturmaktadır. Çalışmada öncelikle hedonik açlık durumlarının belirlenmesi amacıyla geliştirilen BGS ve LBTMS ölçeklerinin Türkçe uyarlaması için geçerlik ve güvenirlik analizleri yapılmıştır. Bu analizlerin sonucunda orijinal ölçeklerdeki tüm faktör boyutları elde edilmiştir. BGS ölçeğinin tüm maddelerinin toplam puanla korelasyonu pozitif ve 0.30'un üzerinde, LBTMS ölçeğinin ise tüm maddelerinin toplam puanla korelasyonu pozitif ve 0.25'in üzerindedir. Bu durum; her iki ölçeğin de bir bütün olarak besinlerin bireyler üzerindeki etkisini ölçebileceğini göstermektedir. BGS ölçeğinin güvenirlik katsayısı (Cronbach's Alpha) 0.85, LBTMS ölçeğinin ise 0.88 olarak bulunmuştur. Doğrulayıcı Faktör Analizinde onaylanan BGS ölçeğinin 3 alt boyutu için güvenirlik katsayıları 0.67 ile 0.80 arasında, LBTMS ölçeğinin 4 alt boyutu için ise 0.75-0.89 arasında değişmektedir. Bu sonuçlar, ölçeklerin her bir alt boyutunun iç tutarlılığının olduğunu göstermektedir. Düzeltilmiş İyi Uyum İndeksi (Adjusted Goodness of Fit Index-AGFI) değeri BGS ölçeği için 0.97, LBTMS ölçeği için 0.91 bulunmuştur. Yaklaşık Hataların Ortalama Karekökü (Root Mean Square Residual-RMR) değeri BGS ölçeği için 0.048, LBTMS ölçeği için 0.020 bulunmuştur. Tahmini Ortalama Karekök Hatası (Root Mean Square Error of Approximation-RMSEA) değeri ise BGS ölçeği için 0.070, LBTMS ölçeği için 0.071 bulunmuştur. Saptanan bu değerler BGS ve LBTMS ölçeklerinin Türkçe'ye uyarlanmasının kabul edilebilirliğini ve uygulanabilirliğini göstermektedir. BGS ve LBTMS ölçeklerinin geçerlik vegüvenirliği tamamlandıktan sonra çalışmaya katılan üniversite öğrencilerine uygulanmış ve ölçeklerden aldıkları puanlar ile çeşitli değişkenler arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Aynı zamanda, öğrencilerin beden kütle indekslerinin BGS ve LBTMS ölçekleriyle açıklanmasına yönelik çoklu doğrusal regresyon analizi yapılmıştır. Bu analizin sonucunda, BGS ölçeğinin alt boyutlarından sadece besin bulunabilirliği puanı BKİ üzerinde pozitif etkili olup (β=1.379), istatistiksel olarak önemli bulunmuştur (p=0.000). BKİ üzerinde LBTMS alt boyutlarından sosyalleşme motivasyonu ve başa çıkma motivasyonunun istatistiksel olarak önemli etkiye sahip olduğu saptanmıştır. Başa çıkma motivasyon puanı arttıkça, BKİ ile pozitif doğrusal olarak artış göstermektedir (β=0.980; p=0.00). Öğrencilerin sosyalleşme motivasyon puanının BKİ üzerinde negatif etkiye sahip olduğu (β= - 0.857) ve bu etkinin istatistiksel olarak önemli olduğu sonucuna varılmıştır (p=0.000). BGS ve LBTMS, hedonik açlık, duygular ve son derece lezzetli besinlere olan ilgiyi içeren pek çok durumun olduğu ölçeklerdir. Bu ölçekler, başta obezite olmak üzere bireylerin enerji gereksinimlerinin çok ötesinde enerji alımı, bariatrik cerrahi operasyon öncesi ve sonrasında besinin birey üzerindeki psikolojik etkisinin nasıl değiştiği, aşırı yeme davranışı ve yeme kontrolünün kaybedilmesi gibi durumların altında yatan nedenlere ışık tutabilir. Bu ölçekler diyetisyenlerin hastalarının, hedonik açlık durumlarını ve lezzetli besinleri tüketmelerinin nedenlerini belirleyerek, planlanan beslenme programlarında bireylerin daha doğru yönlendirilmesinde ve beslenme alışkanlıklarının iyileştirilmesinde kullanılabilir. Anahtar kelimeler: Hedonik açlık, lezzetli besinler, besin gücü ölçeği, geçerlik ve güvenirlik analizi, faktör analizi, Cronbach's alfa katsayısı

This study has been planned; with the aim of providing the Turkish adaptations of Power of Food Scale-PFS and Palatable Eating Motive Scale-PEMS scales, determining the hedonic hunger status of university students with those scales, revealing the impact of the factors affecting the hedonic hunger motivation. The study was conducted on 363 university students (203 female and 70 male), who are volunteers aged above 18, meanwhile studying at Başkent University between April 2017 – May 2017, constitutes the sample group of the study. Primarily in this study, validity and reliability analyses for the Turkish adaptation of BGS and LBTMS scales, developed with the purpose of determining hedonic hunger status, was made. In the results of these analyses, all factor dimensions in the original scales has been obtained. The correlation of all scale items of BGS scale with the total score is positive and above 0,30, the correlation of all scale items of LBTMS scale with the total score is positive and above 0,25. This status shows that both scales can measure the impact of food over individuals as a whole. Reliability coefficient of BGS scale (Cronbach's Alpha) has been calculated as 0,85; of LBTMS scale, 0,88. Reliability coefficient for 3 sub-scales of BGS scale approved in Confirmatory Factor Analysis changes between 0,67 and 0,80; for 4 sub-scales of LBTMS scale, 0,75-0,89. These results show that each sub-scale of the scales has an internal consistency. Adjusted Goodness of Fit Index-AGFI was calculated as 0,97 for BGS scale, 0,91 for LBTMS scale. Root Mean Square Residual-RMR value was calculated as 0,048 for BGS scale, 0,020 for LBTMS scale. Root Mean Square Error of Approximation-RMSEA value was calculated as 0,070 for BGS scale, 0,071 for LBTMS scale. These values show the acceptability and applicability of the adaptation of BGS and LBMTS scales to Turkish. After the completion of validity and reliability of BGS and LBTMS scales; they were applied to the university students that participate in the study, relations between the score they got from the scales and other variables were examined. At the same time, a multilinear regression analysis was made in order to explain the body mass index of the studentswith BGS and LBTMS scales. As a consequence of this analysis, only food availability score among sub-scales of BGS scale has positive affect over BMI (β=1.379), was found statistically significant (p=0,000). It was detected that socialising motivation and coping motivation among LBTMS sub-scales have important affect on BMI. As the coping motivation score increase, BMI shows a positive linear increase with BMI. (β=0.980; p=0.00). It has been concluded; student socialising motivation score has negative affect on BMI (β=-0,857) and this affect is statistically significant (p=0,000). BGS and LBTMS are scales that include statuses such as hunger, emotions and highly delicious food. These scales can enlighten the reasons behind situations such as; caloric consumption far beyond the energetic necessity of the individual as so in the cases of obesity, before and after a surgical operation bariatric how psychological influence of food over the individual changes, over-eating behavior and loss of control eating. Determining the hedonic hunger statuses and reasons behind consumption of delicious food, these scales can be used for directing individuals in a more accurate way with planned nutrition programs and for amelioration of their eating habits. Key Words: Hedonic hunger, palatable food, power of food scale, validity and reliability analysis, factor analysis, Cronbach's alpha coefficient