Çalışma takımlarında toplumsal kaytarmacılık eğilimleri: Bir sanayii kuruluşu örneği

Abstract

m ÖZET Çağdaş yönetim tekniklerini benimseyen ve uygulayan işletmelerde, takımlara dayalı yönetim fikri ve kendi kendini yöneten takımların önemi gözardı edilmemektedir. Takım çalışması, takımın her üyesinin yararlanacağı, güçleneceği ve adeta kendini gerçekleştireceği bir oluşum süreci olarak kabul edilmektedir. Bu süreç işletmeler için de en verimli ve geçerli yol olarak ortaya konmaktadır. Çalışma takımlarının başarısı hem literatürde hem de uygulamalarda o kadar etkili bir şekilde ortaya konmaktadır ki, bu takımlarda ortaya çıkabilecek olumsuzlukların farkına bile varılamamaktadır. Bu olumsuzlukların toplumsal kaytarmacılık etkisi ise, özellikle Türk kültür yapısı içinde ortaya konması ve incelenmesi gereken bir konudur. Bu kapsamda, işletmelerin ilgisini çekebilmek ve literatürdeki boşluğun doldurulmasına katkıda bulunabilmesi için konu ampirik bir çalışma ile birlikte ele alınmıştır. Bu çalışmanın birinci bölümünde, örgütsel yapı çerçevesinde toplumsal kaytarmacılık konusu ele alınmıştır. Bu bağlamda ilk olarak toplumsal kaytarmacılık kavramı açıklanmış ve daha sonra toplumsal kaytarmacılığın günümüze kadar uzanan gelişimi incelenmiştir. Ayrıca, bu kavrama etki eden çeşitli boyutlar ele alınmıştır. İkinci bölümde, örgüt içi çalışma takımlarında toplumsal kaytarmacılığa değinilmiş ve takım olma süresince toplumsal kaytarmacılığın nasıl ortaya çıktığı anlatılmıştır. Burada, sosyal psikolojinin temel kuramlarından destek alınarak; işbölümüne, görevin zorluk derecesine, hedefin belirginlik düzeyine, bireysel katkı ve çıktı arasındakiIV farka dikkat çekilmiştir. Bu bölümün son kısmında, toplumsal kaytarmacılığın, performans ve verimlilik üzerindeki etkisi temel etmenler dahilinde açıklanmıştır. Bu bölümde ayrıca, çalışma takımlarında toplumsal kaytarmacılığı azaltıcı önlemler üzerinde de durulmuştur. Üçüncü bölümde, Türk toplumunun kültürel kimliğinin çalışma takımlarına yansıması ele alınmış ve kültürün sosyal davranışlar üzerindeki çeşitliliği Türk toplumu ile ilişkilendirilmiştir. Bu bölümde son olarak, kültürel boyutlardan ortaklaşa davranışçılığın çalışma takımlarındaki etkisinin toplumsal kaytarmacılığı nasıl şekillendirdiği incelenmiştir. Yapılan kuramsal çalışmalar doğrultusunda, dördüncü bölümde yer alan anketler düzenlenmiş ve söz konusu anketler, Ankara'da faaliyet gösteren, büyük ölçekli ISO 9001 belgeli bir işletmedeki işgörenlere uygulanmıştır. Bu uygulamanın amacı kültürün sosyal davranışlar üzerindeki etkilerinden biri olan bireyci-ortaklaşacı davranışçılığın toplumsal kaytarmacılık üzerindeki etkisinin ve bu etkinin temel sebeplerinin belirlenmesidir. Çalışmanın son bölümünde, anket sonuçları değerlendirilerek çeşitli öneriler getirilmiştir.

ABSTRACT İn establishments that adopt and implement contemporary management techniques, the idea of team based management and the importance of self managed team are not ignored. Team work is regarded as a structural process that permits every member to benefit, strengthen and enjoy self-actualization. This process is considered as the most productive and valid path for nearly all establishments. The success of the team work is so impressively produced in both theory and in practice that any adverse reactions in such teams are not even noticed. The social loafing affect of these adverse reactions is a subject that needs to be studied and put into effect especially within the cultural framework. In this sense the subject is handled with emprical studies with the idea of drawing the attention of establishment and to fulfill the gap in the theoretical studies on this subject. In the first part of this study, social loafing has been taken within the framework of organizational structure. Thus, primarily, the subject of social loafing has been explained and later, its development until today has been studied. Moreover, various dimensions that affect the issue has also been leaned upon. In the second part, social loafing has been touched again with reference to organizational teamwork and how social loafing has emerged during the process of team formation. At this point, with the support of the basic theory of social psychology; attention was drawn at the difference between individual inputVI and output, certainty level of objective, to division of labor and to the hardship degree of the task. At the end of this part, effects of the social loafing has been explained on performance and productivity, remaining within the basic elements. In this part the reducing measures of social loafing in teamwork has also been explained. In the third part, the cultural aspects of the Turkish society in teamwork has been discussed and this has been related wjth the diversity in social behavior of the Turkish society. Finally, it has been discussed how collectivism among cultural dimensions and its effect on teamwork shaped social loafing. In line with the conducted theoretical studies questionnaires in the fourth part have been made and these are given to employees in a large-scale establishment with ISO 9001 quality certificate. The aim of this practice is to determine basic reasons on the effect of individualistic-collectivistic type of behavior on social loafing. In the last part of the study, the results of the questionnaire have been evaluated and various suggestions are made for future researches.