Intercultural theatrics? `A Streetcar Named Desire` on the Turkish stage

Abstract

Özet Kültürler arası Tiyatro: Türk Sahnesinde Arzu Tramvayı Pürnur Uçar Amerikan Kültür ve Edebiyatı Yüksek Lisansı Tez Danışmanı: Yrd. Doç. Dr. Mary Louise Hill Haziran, 2002 Tartışmalı bir konu olan kültürler arası tiyatro kuramı, farklı toplumlara ait kültürel öğelerin, gösterim tekniklerinin ve tiyatro yapıtlarının 'hedef kültüre aktarılması aşamasında ortaya çıkan kültürel farklılıkları ve bunların 'hedef kültüre nasıl yansıdığını ele alır. Bu tez, Türk tiyatrosunda kültürler arası tiyatro teorisinin hangi şekillerde uygulandığını, Tennessee Williams' m Arzu Tramvayı adlı yapıtının Türk Devlet Tiyatroları'ndaki yorumlanışından hareketle inceler. Tiyatroda çevirmen, izleyici/okur ve yönetmen, farklı kültürün unsur ve bakış açılarının taşınması sırasında oluşan boşlukları, kendi yorum ve kültürel birikimleriyle doldurur. Bu bağlamda, kültürler arası tiyatro, dünya kültürleri arasında kaynaşmayı ve farklı kültürlerin bir araya getirilmesini amaçlar. Bununla birlikte, kültürler arası tiyatro, iki farklı kültürü yakınlaştırmaya yönelik bilinçli uygulamalar gerektirir. Bu uygulamalar yalnızca 'hedef kültüre yönelik olmamalı, 'kaynak' kültürün görüşlerini de aynı derecede göz önünde bulundurmalıdır. Bu çalışma kapsamında, Ferdi Merter'in yönetmenliğini üstlendiği Arzu Tramvayı, diğer dünya prodüksiyonları ışığında incelenmiş, bu oyunun Türk sahnesine uyarlanması sırasında geçirdiği değişiklikler ele alınmış ve bu değişiklikler kültürler arası tiyatro tanımı ve uygulamaları çerçevesinde tartışılmıştır. Yönetmen, dramaturg ve akademisyenlerle gerçekleştirilen görüşmeler ışığında, Devlet Tiyatrolarının benimsediği, her tiyatro sezonunda uygulanan yaklaşık %40 oranında yabancı oyun sergileme prensibinin gerekçesi araştırılmıştır. Görüşmeler, Türkiye'deki kültürler arası tiyatro uygulamaları hakkında önemli görüşler ortaya koyarken, Devlet Tiyatrolarının vıkültürler arası tiyatro uygulamalarını destekleyip desteklemediği hakkında da bilgi edinmemizi sağlamıştır. Bu tezin çıkış noktasında, kültürler arası tiyatronun kültürel alışverişi destekleyerek, ulusal tiyatro sanatını yeniden şekillendirdiği anlayışı yatar. Anahtar Kelimeler: Kültürler arası tiyatro, Arzu Tramvayı, Tennessee Williams, Devlet Tiyatroları, Ferdi Merter vu

Abstract Intercultural Theatrics? A Streetcar Named Desire on the Turkish Stage Pürnur Uçar M.A. In American Culture and Literature Advisor: Assist. Prof. Mary Louise Hill June, 2002 This thesis aims to discover the application of intercultural performance practices on the Turkish stage. The controversial theory of intercultural performance covers a wide range of theatrical performance and production applications and practices which intend to adapt subject matter and situations from one different culture to another. This intention mainly involves a transportation and translation of elements and perspectives across cultures. The translator, the audience/reader, and the director fill in the gaps that are formed during the transportation and translation of these elements and perspectives, with their own interpretations in accordance with the culture they inhabit. Therefore, intercultural performance maintains in itself not only adaptations of techniques and elements of foreign cultures but also translated works that encompass universally shared problems and emotions. These intercultural aspects of theatre serve the world in a sense to form a bond of mutual exchange. However, intercultural performance requires conscious attempts to merge two different cultures together. The attempt should not be done solely for the 'target' cultures' audience but should also regard the perceptions of the 'source' culture as much as it can. In light of the above discussion, Ferdi Merter's production of A Streetcar Named Desire will be analyzed in comparison to other performances of the play in order to locate the distinct changes the Turkish interpretation of the play has incorporated. These changes will be discussed in the light of intercultural performance definitions and practices. Interviews with theatricians and academicians will allow me to explicate the State Theatre perception of intercultural performances while reviewing the State Theatre policy of producing approximately 40% international plays per a theatre season. The IVinterviews will assist in disclosing the current practice of intercultural performance theories in Turkey and whether or not the Turkish State Theatres promote intercultural performance practices. This debate essentially takes as its focus the assumption that intercultural performance theory can be used to reshape distinct national performance practices to promote cultural exchange. Key Words: Intercultural theatre, A Streetcar Named Desire, Tennessee Williams, Turkish State Theatres, Ferdi Merter