Etkin rekabet koşulları açısından Türk patent mevzuatının değerlendirilmesi

Abstract

ÖZET Bu çalışmanın amacı, işletmeler tarafından alınan patentlerin, monopol gücü vererek, piyasaların arz tarafında konsantrasyona neden olup olmadığını ortaya koymaktır. Elbette işletmelerin birbirleriyle rekabet ederken farklı imkanları vardır. Aynı zamanda doğal olarak birbirlerine kıyasen farklı özellikleri olması tabiidir. Patent ve bu patent tarafından sağlanan monopol gücü, bir işletmede bu farklı özelliklerinden bir tanesi olabilir. Bu farklı özellik, yani monopol gücü bu işletmenin büyümesine neden olabilir. Ve neticede, piyasaların arz tarafında konsantrasyonları görebiliriz. Bu ise etkin rekabet koşullan bakımından olumsuz durum demektir. 1981 ile 1998 arasında patent alan işletmeler bu çalışmanın konusu içinde seçilmiştir. Gelişmiş sanayileşmiş ülkelere kıyasen ülkemizde patent alan işletme sayısının azlığı, bizi daha sağlıklı sonuçlar alabilmek için ölçümde daha uzun zaman periyodunu incelemeye zorlamıştır. İşletmenin, patent aldığı ve monopol gücü kazandığı yıldaki istihdam hacmi ile 1999 yılındaki istihdam hacmi kıyaslanmıştır. Tüm ölçümler 1981-1998 yıl gurubu ile 1999 yılı arasında yapılmıştır. Ölçümler, bu işletmelerin istihdam hacmindeki değişmeleri göstermektedir. Bu nedenle öncelikle patent alman yıldaki işletmenin istihdam hacminin tespiti önemli ve ardından 1999 yılında bu işletmenin istihdam hacminin tespiti önemlidir. İşletmeler büyük ile küçük ve orta ölçekli işletmeler olarak istihdam hacimlerine göre kolaylıkla iki guruba ayrılabilir. İstihdam hacmi 500 ve üzerinde olan, büyük firma, istihdam hacmi 500 kişiden az olan firma ise KOBİ olarak sınıflandırılabilir. Elbette farklı istihdam hacimlerine göre farklı sınıflandırmalar bilinmektedir. Fakat yukarıda bahsi geçen kriter, sınırlandırma için bu çalışmada kabul edilmiştir. Büyük bir firma patentle sağlanan monopol gücü ile büyüyebilir. Bu piyasaların arz tarafında daha fazla daha büyük firma demektir. Bir KOBİ ise aynı şekilde IIbüyüyerek, büyük firma haline gelebilir. Piyasalarda büyük firmaların sayısının fazlalığı piyasalarda konsantrasyonun artışı anlamına gelmektedir. Bu durum kolaylıkla rekabet düzenine zarar verebilir. Rekabet kurumu ve rekabet mevzuatı rekabet düzenini korumaya çalışmaktadır. Bunlar firmaları korumaya çalışmazlar. Bu yüzden bunlar, piyasalarda büyük ölçekli işletmelerle KOBİ'lerin sağlıklı bir bileşimini arzu ederler. Etkin rekabet koşullarının mevcudiyeti ise en fazla arzulanan husustur. Bu nedenle konsantrasyon arzu edilmez. Ölçümlere göre, patent ve monopol gücüne sahip işletmelerin istihdam hacimlerinde anlamlı ilişki ve değişim izlenmemiştir. Ülkede sermaye gücünün azlığı, patent muhtevası ve patentten istifade şekli ile monopol gücünden faydalanma tarzı ilaveten etkili hususlar olabilir. Fakat ölçümlerle elde edilen sonuçlar oldukça açık ve kesindir. Türkiye'de seçilen zaman periyodunda alınan patentlerin ve bu patentlerin sağladığı monopol gücünün ilgili işletmelere sağladığı katkının, ölçümlere göre etkin rekabet koşulları bakımından zararı yoktur. ANAHTAR KELİMELER Etkin rekabet koşullan Patent Teknoloji Monopol gücü Piyasa Konsantrasyon III

SUMMARY The aim of this work is to try to expose that if the patents taken by business enterprises cause to concentration in supply side of markets by giving monopoly power or not. Of course, enterprises has different capabilities while competing each other.At the same time, it is natural that they have different specialties in comparison to each other. Patent and monopoly power provided by this patent, may be one of this different specialties in an enterprise.This different specialty, monopoly power may cause this enterprise to grow.And finally, we may see concentrations in supply side of markets.it means a negative situation in terms of efficient competition conditions. The busines enterprises which took patents between the years of 1981 and 1998 were chosen as an extent of this work.Comparatively less number of business enterprises which took patents in our country in comparison to many developed industrialized countries, forced us to examine longer period in measurement in order to get healthier results. The employment volume of business enterprise in which year it took patent and gained monopoly power is compared with employment volume of this enterprise in 1999. All measurements are made for between 1981-1998 year group and 1999 year. The measurements show the changes in employment volumes of these enterprises. That's why at first, determination of employment volume of the firm in which year this patent taken is important, and secondly the determination of employment volume of this firm in year 1999 is also essential.Firms can easily divided in two groups as big size and small and medium sized in terms of employment volumes. If employment volume is 500 persons and up a firm can be classified as big firm, as contrary if employment volume is less than 500 persons this firm can be classified as small or medium sized enterprise.Of course different classifications according to different employment volumes is known.But aforementioned criterion is accepted for limitation in this work. IVA big firm may grow with its monopoly power provided by patent.lt means more bigger firms in supply side of markets. A small or medium sized firm may grow in the same way and can be a big firm. Excess of numbers of big firms in markets means excess of concentration in markets. This condition may easily give harm to competition order. Competition institution and competition legislation tries to protect competition order. They don't try to protect firms.That's why they want a healthy combination of big, small and medium sized firms in markets.Existence of efficient competition conditions in markets is the most desired issue.So, concentration is not desired. According to measurements, no meaningful relationship and changes in employment volumes of firms with patent and monopoly power could be observed. Lack of capital power in our country and specialty of patent and exploitation style from patent and form of getting benefit from monopoly power can be additional effective issues.But results obtained with measurements are quite clear and definite. İn Turkey, the contribution of patents and monopoly power provided by these patents to firms in chosen time period does not harm efficient competition conditions according to measurements. KEY WORDS Efficient Competition Conditions Patent Technology Monopoly Power Market Concentration