Sağlıklı premenopoze Türk kadınlarında serum dehydroepiandrosterone sülfat, serbest testosteron, insülin düzeyleri ve vücut yağ yüzdesi, vücut yağ dağılımı, metabolik parametreler arasındaki ilişkiler

Abstract

53 ÖZET Adrenal bez ana salgılanma ürünü ve insan vücudunda en bol sir- küle eden steroid olmasına karşın DHEA-S04'm tam biyolojik rolü bilin mez. Endojen DHEA-S04'm yaş, ırk, coğrafi bölgeye göre seviyelerinin, seks ve hormonal dengeye göre de etki yönünün değiştiği bildirilmiştir. 40 yılı aşkın süredir, DHEA-SO4 atheroskleroz, kanser, obezite ve diabet etyolojisindeki rolü ile ilgili çeşitli çalışmalara konu olmuştur. İleri yaştaki erkeklerde düşük DHEA-S04 seviyelerinin kardio- vasküler hastalık riskini arttırdığının, buna karşın ileri yaştaki kadınlarda tam tersine yüksek DHEA-S04 seviyeleri ile kardiovasküler hastalıklar ara sında ilişki varlığının bildirilmiş olması seks'e bağlı etki farklılığını vurgu lamaktadır. Obezite'nin diğer risk faktörlerinden bağımsız olarak kardiovas küler hastalıklarla ilişkili oluşu ve yine obezite ve vücut yağ dağılımının hiperinsulinemi, insulin direnci oluşturarak NİDDM'a yol açabilmesi; her üçü ile de ilgili olabilecek DHEA-S04'ın önemini daha da arttırmıştır. Daha önceki çalışmalarda premenopozal kadınlarda DHEA-S04 seviyesi ile vücut yağ yüzde ve dağılımı arasındaki ilişki hakkında birbiri ile çelişen sonuçlar bildirilmiş olması ilgimizi çekmiştir.54 Bu çalışma ile menstürasyonu düzenli,anamnez ve fizik muayene de hastalığı olmayan, halen hiçbir medikasyon almayan, yakın zamanda gıda alım kısıtlaması yapılmamış 20-45 yaşları arası 39 kişilik premenopo- zal kadın grubunda DHEA-S04 seviyeleri ile birlikte vücut yağ kitlesi, vücut yağ dağılımı, free testosteron, açlık ve uyarılmış insulin seviyeleri belirlendi ve her bir parametrenin birbiri ile ilişkisi incelendi. Vücut kitle indeks dağılımı geniş tutulmuş olan bu çalışma gru bunda endojen DHEA-S04 seviyeleri ortalaması normal sınırlarda idi. DHEA-SO4 seviyeleri ile vücut yağ kompozisyon ve dağılımı arasında anlamlı korelasyon yoktu. BMI grupları arasnıda DHEA-S04 seviyeleri yönünden anlamlı farklılık saptanmadı. Tüm bu sonuçlar ile DHEA-S04'ın vücut yağ kompozisyon ve dağılımını direkt etkilemediği söylenebilir. DHEA-S04 ile free testosteron ve her ikisi ile de açlık insulin değerleri arasında anlamlı (p<0,05) ilişki varlığı, vücut kitle indeksi ortala ması yüsek, normal menstürasyonlu premenopozal kadın grubunda DHEA-S04 ile free testosteron'un insulin metabolizmasına aynı yönde etki lediklerini düşündürür. Hiperandrojenemi'nin hiperinsulinemi ve insulin direnci ile birlikteliğinin birçok çalışmada kanıtlanmış olmasına dayanarak bizim sonucumuz ile DHEA-S04'ın direkt veya indirekt yoldan premenopo zal kadınlarda hiperandrojenemi'nin metabolik etkilerine yardımcı bir fak tör olduğu ileri sürülebilir. Vücut kitle indeksi dağılımı geniş ve ortalaması yüksek tutulmuş olan bu grupta free testosteron seviye ortalamasının yüksek bulunmasına karşın vücut yağ yüzde ve dağılımı göstergeleri ile free testosteron seviyele ri arasında istatiktiki olarak (p<0,12) anlamsız zayıf bir ilişki ve BMI > 24 olan WHR grupları karşılaştırmasında free testosteron yönünden (p<0,05) anlamlı farklılık bulunması, hiperandrojenizm'in obezite'den çok vücut üst yarısı (veya abdominal) yağ birikimine sebep olduğunu gösterir. Bu çalışma grubunun yağ kompozisyonunu belirlemek için kullan dığımız (vücut kitle indeksi, elektriki impedans ve ciltaltı yağ dokusu kalın-55 lığı ölçümü için Caliper) metodların birbirleri İle anlamlı (p< 0,001) kore lasyon göstermeleri bu metodların yağ yüzdesini belirleme ve izlemede değerli teknikler olduklarını destekler. Vücut üst yarısı (veya abdominal) yağ birikimi göstergelerinden belin kalça çevresine (WHR) oranı ile vücut yağ yüzdesi göstergeleri (BMI, L/F oranı, TDPK) arasında istatistiki olarak (p<0,ll) anlamsız zayıf bir ilişki varlığı tüm bu metodların vücut yağ yüzdesi ve dağılımını tek bir yöntem ile belirlemede yetersiz kaldığını gösterir. Her ne kadar insulin düzeyi yüksekliği obezitenin temel özelliği olsa da, BMI ve total deri plisi kalınlığı ile sadece açlık insulin seviyesi arasında ve belin kalça çevresine (WHR) oranı ile uyarısı sonrası 2. saat insulin seviyesi arasında anlamlı korelasyon olması genel obezite hali ile vücut üst yarısı (veya abdominal) yağ birikim artışının insulin metabolizma sına farklı etkidiklerini destekler. Subskapüler deri plisi kalınlığının triceps deri plisi kalınlığına (SS/TRC) oranı ile her üç insulin (açlık, uyarı, toplam) seviyeleri ile de ilişkili bulunması ve buna ek olarak BMI ile TDPK arasında olana göre, SS/TRC ile BMI arasında azalan bir korelasyon olması, SS/TRC oranının genel yağ yüzdesi artışı ile vücut üst yarısı yağ birikim artışı arasında bir gösterge olabileceğini destekler. Çalışma grubumuzda yaş ile DHEA-S04 seviyeleri arasında anlamlı bir korelasyon saptanmadı. Daha önceki çalışmalarda yaşlanma ile DHEA-SO4 seviyelerinde belirgin düşüş olduğu bildirilmiştir.

56 SUMMARY THE CORRELATIONS BETWEEN, THE LEVELS OF DHEA-S04, FREE TESTOSTERON AND INSULIN, AND BODY FAT PERCENTAGE, BODY FAT DISTRIBUTION, METABOLIC PARAMETERS IN HEALTHY TURKISH PREMENOPAUSAL WOMEN. Although DHEA-S04 is the major product of adrenal gland and the most abundant circulating steroid in human body, its precise biological role is unknown. Previous reports have showed that endojen DHEA-SO4 concentration varies with age, geographic region, and race. Also the direction of DHEA-SO4 effectiveness varies with sex and hormonal milieu. The etiological roles of DHEA-S04 associated with atherosclerosis, cancer, obesity, and diabetes have been suspected for more than 40 years. Despite being reported low level of DHEA-SO4 is independently associated with raised risk of cardiovascular disease in men advanced age, another report demonstrated that there is a relation between high level of DHEA-S04 with high cardiovascular rate in advanced age women. In fact, this finding suggests that the role of DHEA-S04 in metabolism has a sex-related difference.57 The importance of DHEA-SO4 which has been suspected to be related with obesity, cardiovascular disease and NIDDM, has raised after finding of obesity to be a risk factor of cardiovascular diseases. In addition, obesity can lead to formation of hyperinsulinemia, insulin resistance and than due to NIDDM. In previous studies, inconclusive results which have been reported about relationship between DHEA-S04 levels and body fat percentage and distribution in premenopausal women, attracted our interest. In this study,we assessed the levels of DHEA-SO4, free testosterone, insulin (fastign and induced), body composition and distribution and we investigated the relationship of all these parameters between each other in 39 heathy premenopausal, age between 20-45, women who had normal menstrual cycles. No subjects had disorder with personal history and physical examination, and took any medication or food restriction. In these subjects with a wide range of BMI levels, the avarage level of endogen DHEA-S04 was in normal range. There wasn't any correlation between DHEA-S04 levels and body fat composition and distribution. There was no significant differentiation of the levels of DHEA-S04 in BMI groups. With all these results, we suggest that DHEA-S04 levels don't make a direct effect on body fat composition and distribution. In this study group, because of the fact that DHEA-S04 and free testosterone revealed a significant correlation with fasting insulin levels, we considered that DHEA-S04 and free testosteron have an effect on insulin metabolism in the same direction. Despite of finding of high mean level of free testosterone in these subjects, who had a wide range of BMI levels, there was no58 significant but weak (p<0,12) relation between free testosterone levels and body fat percentage and distribution. However, finding a significant (p<0,05) differentiation between free testosterone levels and WHR groups which were constituted with BMI>24 subjects, suggests that hyperandrogenism is together with upper-body adiposity rather than general obesity. Body fat composition was assessed by body mass index, body impedance analyzer, and measurement of skinfold thickness. All these methods were significantly (p< 0.001). Correlated with each other. We suggest that all these technics are sufficient to determinate and to follow the body fat percentage. There was no significant but weak statistical relation between WHR which is an indicator of upper-body adiposity and BMI, Lean/Fat, Total Skinfold thicknesses, which are indicators of body fat percentage. This result shows that any single method is insufficient to determinate in the same time both body fat percentage and distribution. Although high insulin levels are the essential character of obesity, we found out in our study that BMI and total skinfold thicknesses were related with only fasting insulin levels while WHR was corrrelated with induced and total insulin levels. This differentiation may support that general obesity and upper-body adipostiy have different effect on insulin metabolism. In the present study, we did not observe any correlation between DHEA-SO4 levels and age.