Hodgkin hastalığında kemoterapi şekillerinin ve radyoterapinin uzun dönemde akciğer fonksiyonlarına etkileri

Abstract

ÖZET: Hodgkin hastalığının tedavisinde sağlanan mükemmel oranlar nedeni ile tedaviye bağlı geç komplikasyonlar ön plana çıkmıştır. Bu çalışmada yaşlan 6 ile 27 yaş arasında değişen 46 Hodgkin hastasında (31 'i erkek, 15 'i kız) tedavi sonrasında geç dönemde tedaviye bağlı akciğer komplikasyonları araştırıldı. Hastaların 24 tanesi 2400-4320 rad (ortalama 3415 rad) mantle alan radyoterapisine ek olarak kemoterapi almışlardı: 5'i 1-11 kür MOPP, 13'ü 4-6 kür ABVD ve 6'sı 2-6 kür ABVD/MOPP. 22 hasta ise tek başına veya mantle alan dışına radyoterapi ile birlikte kemoterapi (9'u ABVD, 7'si MOPP ve 6'sı ABVD/MOPP) almışlardı. Hastaların tedavileri ortalama olarak 5.4 yıl önce bitmişti ve aldıkları bleomisin dozu 23-208 mg (ortalama 83.2 mg) idi. Tümüne fizik muayene, akut faz reaktanlan, akciğer' grafisi, spirometri ile akciğer hacimlerinin ölçümü (FVC, FEVı) yapılırken 26 tanesine ek olarak tek soluklu karbonmonoksit difüzyon testi uygulandı. Hastaların tümü asemptomatikti ve fizik muayenelerinde bir özellik yoktu. 21 hastada (%45) akciğer grafisi normal iken 12'sinde değişik derecelerde interstisyel fibrozis olmak üzere 25 hastada (%55) çeşitli patolojiler saptandı. Kemoterapiye ek olarak mantle alana radyoterapi alan 24 hastada %71 oranında grafi bulgusu varken bu oran radyoterapi almayan 22 hastada %36 oranındaydı (p<0.05). Bleomisin içeren ABVD veya ABVD/MOPP kombinasyonları alan hastalardaki oran %53 iken MOPP alanlarda %58 olarak bulundu (p>0.05). Akciğer hacim ölçümleri 22 hastada (%48) normal, 24 hastada (%52) patolojik olarak saptandı. Patolojik saptanan hastaların %24'ünde kombine, %17'sinde obstrüktif ve %11'inde restriktif tipte bozukluk vardı. Mantle alana radyoterapi alan 24 hastanın 16'sında (%67), almayan 22 hastanın 8'inde (%36) akciğer hacim bozukluğu vardı (p<0.05). Bu oranlar bleomisin içeren kemoterapi alanlarda %53 ve MOPP alanlarda %63 şeklindeydi (p>0.05). 54Karbonmonoksit difuzyon testi yapılan 26 hastanın sadece 2' sinde (%8) yetersizlik saptandı. Bu iki hasta, düşük doz bleomisin almalarına rağmen ikinci hasta mantle alana yüksek doz ışın almıştı. Çalışmamızda gördük ki tedaviden sonra uzun süre geçse de akciğer graftlerinde ve akciğer hacimlerinde yüksek oranda bozukluk saptanırken bu durum karbonmonoksit difuzyon testi için geçerli değildi. Akciğere olan toksik etki bleomisinden daha çok mantle alana uygulanan radyoterapi ile ilişkiliydi; fakat radyoterapi dozu ile belirgin ilişki muhtemelen kıyaslanacak vaka sayısının azlığı nedeniyle saptanmadı. Uzun dönemde tedavinin akciğer fonksiyonlarına olan etkisinin araştırılmasında karbonmonoksit difuzyon testine kıyasla akciğer hacimlerinin daha etkin olduğu ortaya kondu. 55