Süt çocuklarında demir eksikliği anemisinin beslenme ile ilişkisi ve demir profilaksisinin yeri

Abstract

Özet Bu çalışma ile İ.Ü.Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıktan Anabilim Dalı Sosyal Pediatri Bilim Dalı Sağlam Çocuk polikliniğinde izlenen, sadece anne sütü alan bebeklerde anne sütünün bebeğin demir gereksinimini karşılamada ne zamana kadar yeterli olduğunu, 4. ve 6. ay gibi erken dönemlerde demir eksikliği ve anemisinin sıklığım ve demir profilaksisine başlama zamanını, yararlı olup olmadığım ve demirle güçlendirilmiş formula ile beslenen bebeklerde demir durumunu irdelemek istedik. Çalışmaya Sağlam Çocuk Polikliniğimizden takipti, terminde, ağırlığı 2500 gramın üzerinde, perinatal kanama komplikasyonu, fototerapi gerektiren sanlığı ve konjenital bir anomalisi olmayan 143 bebek alınmıştır. İlk aydan itibaren beslenme şekline göre 1 16 bebek anne sütü alan grup (grup-1) ve 27 bebek formula alan grup (grup-2) olarak ikiye ayrıldı. Olguların 73 (%51)' ü erkek ve 70 (%49)'i kız çocuktu. Annelerin %60.1(86 anne)'i ortaöğrenim düzeyinde eğitime sahipti. Tüm olguların doğum ağırlığı ortalaması 3305+399.8 gramdı. İki grup arasında anne eğitimi düzeyi, ailenin gelir durumu ve bebeklerin doğum ağırlıktan arasında fark yoktu (p>0.05 ). Anne sütü ile beslenen bebeklerin (grup-1) dördüncü ayın sonunda ağırlığı: 7138.5+676.8 gram, hemoglobini: 10.08+0.6 gram/dl, hematokrit: %30.03±1.9, serum demiri:39.09+15.5 mikrogram/dl, total demir bağlama kapasitesi:349.2+52.6, serum ferritin :29.3+18.2 ng/ml bulundu. Bu grupta demir eksikliği 23 (%19.8) olguda, demir eksikliği anemisi 1 1 (%9.5) olguda tespit edildi. Formula ile beslenen grupta (grup-2) ise bebeklerin ağırlığı 7597.4+592.5 gram, hemoglobin:! 1.1 2+0.6gram/dl, hematokrit: %33.03+1.9, serum demiri:5 1.8+22. 8 mikro gram/dl, total demir bağlama kapasitesi:328.04+49.8, serum ferritini : 59,09+26.9 ng/ml idi. Bu grupta demir eksikliği 1 (%3.7) olguda görüldü, demir eksikliği anemisi ise gözlenmedi. Dördüncü ayda formula ile beslenen bebeklerde demir eksikliği ve anemisi anne sütü ile beslenen bebeklerden daha az görüldü (p=0.005). Aynı grupta ağırlık artışı da anlamlı olarak yüksek saptandı (p=0.00 1 ). Dördüncü ayda demir eksikliği ve anemisi gösteren bebekler demir tedavisine alınıp çalışma dışında bırakıldıktan sonra bütün olgulara ayma uygun ek gıda verildi. Anne sütü ile 43beslenen bebeklerden 42 olguya ayrıca 1 mg/kg/gün demir profilaksisi başlandı. Böylelikle anne sütü ve uygun ek gıda alan grup (grup 1 A =51 olgu); anne sütü, uygun ek gıda ve demir desteği alan grup (grup 1B=42 olgu); formula ve uygun ek gıda alan grup (grup 2=26 olgu) olarak oluşturduğumuz üç grup bebeği altıncı ayın sonunda hemogram, serum demiri, demir bağlama kapasitesi, serum ferritini açısından tekrar değerlendirdik. Grup-lA'da hemoglobin: 10.49+1.03 gram/dl, hematokrit; %30.69±2.87, serum demiri: 37.04+12.64 mikrogram/dl, total demir bağlama kapasitesi: 370.27+46.17, serum ferritin: 16.58+9.22 ng/ml saptandı. Bu grupta demir eksikliği 23 (%45) olgu, demir eksikliği anemisi 11 (%2 1.6) olguda saptandı. Grup-İB'de hemoglobin: 1 1.57+0.74 gram/dl, hematokrit %33.2+2.26, serum demiri: 61.29+29.95 mikrogram/dl, total demir bağlama kapasitesi:350. 02+58.38, serum ferritin: 49.95+29.08 ng/ml bulundu. Bu grupta demir eksikliği 3 (%7.1) olguda, demir eksikliği anemisi 1 (%2.4) olguda gözlendi. Grup-2'de ise hemoglobin: 11. 37+0.71 gram/dl, hematokrit %33,17+1.86, serum demiri:52.87+20.03 mg, total demir bağlama kapasitesi:33 1.54+39.23, ferritin: 42.6+22.9 ng/ml bulundu. Demir eksikliği 2 (%7.7) olgu, demir eksikliği anemisi I (% 3,8) olguda gelişti. Anne sütü ile beslenen grupta (grup-lA) ortalama ağırlık: 8152.7+716.3 gram, demir profilaksisi alan grupta (grup-lB): 8556.4+898 gram ve formula ile beslenen grupta (grup-2) : 8548.1+722.9 gram saptandı. 6. ayın sonunda üç grubu karşılaştırdığımızda ; demir eksikliği ve anemisi anne sütü ile beslenen ve ek gıda başlanan bebeklerde (grup-1 A) anlamlı yüksekti (x2=10.4 p=0.005). Ağırlık artışı ise aynı grupta en az düzeyde idi. Sonuç olarak; sadece anne sütü ile beslenen bebeklerimizde dikkate değer ölçüde 4. ayda demir eksikliği ve anemisi saptadık. Bu bebeklere 4. aydan başlayarak ek gıda uygulanmasının tek başına yeterli olmadığı ve demir profilaksisine gereksinim olduğu görülmektedir. Anne sütü ile beslenen olgularımızda demir eksikliği ve anemisi saptamamız, genel olarak toplumumuzun sosyokültürel ve ekonomik düzeyi ve gebelik anemilerinin sıklığının yüksekliği de gözönünde bulundurulduğunda demir profılaksisinin 4. aydan önce başlanılmasının daha uygun olacağı kanaatindeyiz. 44