Deyim işlemlemede serebral lateralizasyonun transkraniyal manyetik stimülasyon ile incelenmesi

Abstract

Bu tezde imgesel dilin bir türü olan deyimlerin işlemlenmelerine özgü serebral lateralizasyon olgusu Transkraniyal Manyetik Stimülasyon (rTMS) yöntemi kullanılarak incelenmiştir. Bu yöntem kafatası üzerinde oluşturulan manyetik alan ile korteksi uyarma işlemi olarak tanımlanmaktadır. Çalışmanın amacı imgesel anlamlı dilsel ifadelerin bir türü olan deyimlerin, bilinirlik (yüksek ve düşük), öngörülebilirlik (yüksek ve düşük) ve imgesellik düzeyleri (opak ve saydam) gibi değişkenlerini içeren bir yargı testiyle işlemlenmesi sırasında beynin sağ ve sol yarıkürelerindeki dorsolateral prefrontal alanların rollerini ortaya koymaktır. Ayrıca deyimlerin işlemlenmesi ile düz anlamlı tümcelerin işlemlenmesi arasında yanallaşma açısından farklılık olup olmadığı da araştırılmıştır. Araştırmada 18-22 yaş arası 18 gönüllü (10 Erkek, 8 Kadın, Yaş Ort.:20,72) katılımcının sağ ve sol DLPC'lerine, rTMS ile sanal lezyon protokolü uygulanmıştır. DLPC konumları Modified Beam Metod ile saptanmıştır. rTMS protokolünün hemen ardından katılımcılara Anlamsal Yargı Deneyi uygulanmıştır. Deneyde katılımcıdan, ekranda yer alan deyim ve ardından gelen hedef sözcük arasında anlamsal açıdan bir ilişki olup olmadığı yargısına varması istenmiştir. Elde edilen bulgular deyim işlemlemede bilateral DLPC'nin rolü olduğu, ancak yanallaşma açısından sol DLPC'nin deyim işlemlemede daha kritik olduğunu göstermiştir. Düz anlamlı tümcelerin kortikal düzeyde işlemlenmesinde ise yanallaşmanın söz konusu olmadığı gözlenmiştir. Ayrıca deyimlere ilişkin bilinirliğin tek başına yanallaşmayı belirlemediği, imgesellik düzeyinin de bu sürece dâhil olduğu gözlenmiştir. Deyim işlemlemede düz anlam ve imgesel anlam olarak etkinleşen iki anlamsal gösterimden birinin bilişsel yanıt olarak seçilmesi aşamasında sol DLPC işlevlerinin kritik olduğu, deyim işlemlemede düz anlam ve imgesel anlam olarak etkinleşen iki anlamsal gösterimden birinin baskılanması aşamasında ise bilateral DLPC'nin görev aldığı gözlenmiştir.

Current thesis study aims to investigate the cerebral lateralisation phenomena specific to the idiom processing. To further test the contribution of dorsolateral prefrontal cortex (DLPC) in both right and the left hemisphere during the processing of idiomatic expressions with different figuration (opaque versus transparent) and familiarity (low versus high) levels and also literal expressions, we used an interference approach by means of repetitive transcranial magnetic stimulation (rTMS). Eighteen young healthy participants (mean age:20,72) underwent rTMS pulses at 1 Hz frequency, 110% of motor threshold intensity for 15 minutes (900 pulses) in two sessions at one week interval. The target DLPC positions (right and left) were determined with Modified Beam Method (Beam et.al., 2009). A semantic judgement task and a control task (only for literal expressions) have been administrated to the participants subsequent to the rTMS applications. Participants have been asked to judge the relatednesss of an idiom and a following target word by pressing a button on a response key. The target word was either figuratively related or literally related to the idiom. Findings showed that bilateral DLPC plays a role in idiom processing, but left DLPC is more critical in idiom processing in terms of lateralization. It has been observed that there is no lateralization during the processing of literal expressions at the cortical level. In addition, it is assumed that the familiarity of idioms does not critical for the lateralization itsefl but the level of figuration is also crucial for lateralisation. Besides it has been observed that the left DLPC functions are critical in the selection of one of two competing interpretations that are activated in terms of literal and figurative meaning of an idiom. However bilateral DLPC is involved in suppression one of two competing interpretations that are activated in terms of literal and figurative meaning of an idiom.