Kişisel değerler - liderlik tarzları ilişkisi: Farklı toplumsal ve kültürel ortamlardan gelen yöneticilerin farklılaşması

Abstract

Bu çalışmada gıda perakende firmalarında yönetici konumundaki kişilerin kişisel değerlerini edinmelerinde etkili olan sosyal etmenler, sahip oldukları kişisel değerler ve tercih ettikleri liderlik tarzları incelenerek sosyal etmenler, kişisel değerler ve liderlik tarzları arasındaki ilişkiler ortaya konulmaktadır. İncelenen liderlik tarzları dönüşümsel ve işlemsel liderlik (Burns, 1978; Bass, 1985) ile ilişki odaklı liderliktir (Fiedler, 1967). Değerler ise Rokeach (1969,1973), Schwartz (1992,1999) ve Sosik'in (2005) kişisel değerlerle ilgili çalışmaları doğrultusunda belirlenmiştir ve ölçüm aşamasında Schwartz'ın değerler ölçeği kullanılmaktadır. Ele alınan kişisel değerler Schwartz'ın özaşkınlık, özgelişim, muhafazakarlık ve değişime açıklık değerleri ile Sosik'in toplulukçu iş değerleridir. Araştırma kapsamında ele alınan kişisel değerler üzerinde etkili sosyal etmenler toplumsal (aile ve gelişme çağının geçirildiği çevrenin özellikleri), eğitimsel (ortaöğrenim ve yükseköğrenimin görüldüğü kurumların niteliği) ve örgütsel (çalışılan örgütün niteliği) etmenlerdir. Toplumsal etmenlerden aile etmeni yöneticinin ailesinin sosyo-ekonomik statüsünü temsil etmektedir bu nedenle aile etmeni ebeveyn eğitim düzeyi ve ebeveyn mesleğinin niteliği (mavi yakalı-beyaz yakalı) olmak üzere iki boyutlu şekilde ele alınmaktadır. Gelişme çağının geçirildiği çevrenin özellikleri yöneticinin 7-18 yaşları arasındaki hayatını geçirdiği yerleşim yerinin kentsel veya kırsal bir yer olmasına göre iki boyutta incelenmektedir. Yöneticilerin öğrenim gördüğü kurumlar da yine iki kategoriye ayrılarak incelenmektedir. Bunlar genelde yabancı dilde eğitim yapan özel okullar ve batılı ülkelerin (Avrupa ve Kuzey Amerika ülkeleri) okulları ile diğer tarafta devlet okulları ve doğulu ülkelerin (Arap ülkeleri ve Asya ülkeleri) okullarıdır. Çalışmamızdaki örgütsel etmenleri oluşturan kategoriler ise ulusal firmalar ve uluslar arası firmalardır. Görgül araştırma aşaması için niceliksel araştırma yöntemleri tercih edilmiş ve t-Test ve regresyon analizleri uygulanmıştır. Gıda perakendesi sektöründe faaliyet gösteren zincir süpermarketlerin genel müdür yardımcısı, departman müdürü, şube müdürü konumundaki 245 yöneticisi üzerinde gerçekleştirilen niceliksel görgül araştırma sonuçlarına göre çalışılan firma ve mezun olunan eğitim kurumu kişisel değerlerin farklılaşmasında ve liderlik tarzı tercihleri üzerinde ciddi etkiye sahipken gelişme çağının geçirildiği yerleşim yerinin kişisel değerler üzerinde etkili olmadığı görülmektedir. Ebeveyn mesleği ve ebeveyn eğitim düzeyinin de kişisel değerler ve liderlik tarzı tercihleri üzerinde eğitimsel ve örgütsel etmenler kadar olmasa da kısmen etkili olduğu görülmektedir. Araştırma sonuçları ayrıca özaşkınlık, toplulukçuluk, değişime açıklık değerlerinin dönüşümsel liderlikle, özaşkınlık, muhafazakarlık ve toplulukçuluk değerlerinin ilişki odaklı liderlikle ve özgelişim değerlerinin de işlemsel liderlikle pozitif ilişkili olduğunu göstermektedir.

In this study, food retailer firms? managers are taken as a sample and the relationship between individual values and leadership styles of these managers is put forward by examining individual values and leadership styles of the managers and social factors influential on their individual values. The leadership styles examined in this thesis are transformational and transactional (Burns, 1978; Bass, 1985), relationship oriented leadership (Fiedler, 1967). Individual values researched in this study are derived from Rokeach (1969,1973) and Schwartz?s (1992,1999) studies and Schwartz?s Values Inventory (1992) is used to determine the individual values in the empirical phase. Factors having an impact on the individual values examined in this study are social (features of the managers? families and environments where they grew up), educational (main characteristics of institutions the managers were educated at) and organizational factors (main characteristics of organizations which the managers are working for). The features of environment where the managers lived between the age of 7 and 18, are examined in two dimensions; urban and rural areas. The educational institutions where the managers are educated are also examined in two dimensions. The first category consists of private schools which have education program in foreign language (especially english) and schools located in western countries (European and North American countries). The second category consists of public schools and schools located in eastern countries (Arabic and Asian countries). The categories constituting organizational factors in this study are national and international firms. Quantitaive methods are preferred for the empirical research phase of this study and t-Test and regression analysis are applied for the measurement. The quantitaive empirical research of the study was applied on 245 managers working as assistant manager, department manager, branch manager and the results of this research show that managers? organization and educational background has very significant impact on individual values and leadership styles whereas environment where the managers lived between the age of 7 and 18 has no impact on individual values. Characteristic of job of managers? parents has partial influence on individual values and leadership style preferences of managers. In addition to these, the empirical research results show that self-transcendence, collective work, opennes to change values are positively related to transformational leadership, self-transcendence, collective work, conservation values are predictors of relationship oriented leadership, besides self-enhancement and transactional leadership are positively related variables.